Kamica pęcherzyka żółciowego to tworzenie się lub obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym. Jest to powszechna choroba. Według danych statystycznych kamica występuje u 15 do 20% całej populacji, a w grupie osób powyżej 65 roku życia dotyczy nawet 30%. Kamica występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. U większości osób jest ona bezobjawowa, nie daje żadnych dolegliwości.
Żółć jest tworzona w wątrobie jako roztwór soli i kwasów żółciowych, elektrolitów, bilirubiny, cholesterolu oraz fosfolipidów. 80% żółci stanowi woda. Rola żółci w procesie trawienia jest bardzo ważna. Umożliwia rozpuszczanie i wchłanianie dostarczonych z pożywieniem tłuszczów oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - A, D, E i K. Kwasy żółciowe po przedostaniu się do jelita grubego powodują wydzielanie do jego światła wody i w ten sposób ułatwiają wypróżnianie. Z żółcią wydalane są także produkty przemiany leków, niektóre substancje toksyczne powstałe w procesie przemiany materii oraz białka warunkujące prawidłową funkcję przewodu pokarmowego. Kwasy żółciowe są potrzebne organizmowi - w 90% ponownie są wchłaniane do krwi w jelicie, transportowane do wątroby i ponownie wydzielane z żółcią. Cykl ten może się powtarzać nawet kilkanaście razy w ciągu doby.
Pęcherzyk żółciowy jest kształtem zbliżony do gruszki i ma wielkość około 5 cm. Położony jest w jamie brzusznej, przylega do wątroby na jej dolnej powierzchni. Magazynuje on żółć. Żółć spływa z wątroby przewodem wątrobowym wspólnym. 50% żółci wydzielonej na czczo gromadzi się w pęcherzyku żółciowym gdzie następnie jest zagęszczana, pozostałe 50% spływa przewodem żółciowym wspólnym do przewodu pokarmowego (tj. do dwunastnicy). Podczas przechodzenia pokarmu przez przewód pokarmowy różne mechanizmy hormonalne powodują uwalnianie żółci z pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy.
Istotą kamicy żółciowej jest tworzenie się złogów (czyli inaczej mówiąc kamieni) w pęcherzyku żółciowym i przewodach żółciowych pozawątrobowych. Kamienie składają się w różnych proporcjach z cholesterolu, barwników żółciowych, jonów nieorganicznych i białek. Mogą być jednorodne, tj. zbudowane tylko z cholesterolu lub barwników żółciowych, jednak najczęściej występują mieszane kamienie cholesterolowo-barwnikowe.
Liczba i wielkość kamieni może być różna. Mogą one występować w formie bardzo drobnego piasku tworzącego się w pęcherzyku żółciowym lub przybierać formę drobnych ziarenek, często w pęcherzyku znajduje się pojedynczy duży złóg wielkości kilku centymetrów. Obecność cholesterolu stwierdza się w ponad 75% złogów żółciowych.
Przesycenie cholesterolem roztworu prawidłowej żółci powodować może tworzenie się złogów cholesterolowych. Istotnym czynnikiem litogennym (przyspieszającym powstawanie złogów) jest również zmniejszona zawartość w żółci fosfolipidów i kwasów żółciowych – zabezpieczają one żółć przed wytrącaniem się cholesterolu - gdy jest ich zbyt mało powstają kryształki cholesterolu, „obrastające” później w większe złogi.
Prawie wszystkie kamienie żółciowe powstają w pęcherzyku żółciowym. Zmniejszenie ruchomości pęcherzyka żółciowego powodujące dłuższe pozostawanie w nim żółci lub upośledzone jego opróżnianie (zastój żółci) ułatwia powstawanie kamieni cholesterolowych.
Czynniki predysponujące do powstania złogów w pęcherzyku żółciowym to:
W dużej części przypadków, bo aż u ok. 75% osób, kamica ma przebieg bezobjawowy. Wówczas obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym stwierdza się przypadkowo w trakcie wykonywanej diagnostyki w przebiegu innych chorób (zwykle w badaniu USG).
Drobne kamienie mogą dostawać się do przewodu żółciowego i zostawać wydalane wraz z żółcią do dwunastnicy. Mogą jednak „utknąć” w przewodzie żółciowym, zaczopować ten przewód powodując napad kolki żółciowej. Pojawia się wtedy silny ból w okolicy prawego podżebrza, ból ten zwykle promieniuje do prawej łopatki. Bólowi towarzyszyć mogą nudności, wymioty i podwyższenie temperatury. Atak kolki żółciowej często ma miejsce po błędzie dietetycznym - po spożyciu obfitego, bogatego w tłuszcze posiłku.
Dłuższe zatkanie przewodów żółciowych może spowodować pojawienie się żółtaczki mechanicznej. Żółć nie mogąc wydostawać się do dwunastnicy (zatkanie przewodu przez kamień) gromadzi się w przewodach żółciowych stopniowo podnosząc w nich ciśnienie i zaczyna się przedostawać do krwi, czego skutkiem jest zażółcenie powłok skórnych i białkówek oczu, czasem świąd skóry. Zastój żółci i drażnienie dróg żółciowych przez złogi sprzyjają powstawaniu stanu zapalnego.
Badaniem dostępnym, nieinwazyjnym i nieszkodliwym dla zdrowia jest badanie ultrasonograficzne (USG). Wykonuje się je przy dolegliwościach sugerujących kamicę. Na monitorze można uwidocznić pęcherzyk żółciowy i zawarte w nim złogi.
Jak wspomniano, również przypadkowo w trakcie wykonywanej diagnostyki USG w przebiegu innych chorób można rozpoznać bezobjawową kamicę pęcherzyka żółciowego.
W przypadku wystąpienia żółtaczki potrzebne jest wykonanie badania krwi, by na podstawie badań laboratoryjnych ustalić jej przyczynę (żółtaczka może być także spowodowana zakaźnym zapaleniem wątroby oraz nasiloną hemolizą, czyli rozpadem krwinek czerwonych).
Niepowikłana, bezobjawowa kamica pęcherzyka żółciowego nie wymaga leczenia chirurgicznego. W większości przypadków leczenie nie jest potrzebne. Decyzję o sposobie postępowania podejmuje lekarz po osobistym zbadaniu pacjenta.
Wskazaniami do leczenia operacyjnego są głównie powtarzające się ataki kolki żółciowej, z czasem zwiększające ryzyko wystąpienia powikłań (ropniak, przedziurawienie lub przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego).
Operacja polega na wycięciu pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia). Można ją wykonać metodą tradycyjną z cięcia pod prawym łukiem żebrowym lub metodą laparoskopową. Cholecystektomia laparoskopowa polega na użyciu specjalnych narzędzi wprowadzonych przez niewielkie nacięcia powłok brzucha i wycięciu pęcherzyka żółciowego pod kontrolą kamery (zalety metody to niewielkie, niemal niewidoczne blizny oraz szybszy powrót do zdrowia i aktywności życiowej). Decyzję o wykonaniu zabiegu i o wyborze metody podejmuje lekarz (nie u wszystkich osób można wykonać zabieg laparoskopowy).
Ból spowodowany atakiem kolki żółciowej leczy się doraźnie podaniem leku rozkurczowego i przeciwbólowego. Lekarz, przy braku przeciwwskazań może podać np. papawerynę i pyralginę.
W leczeniu kamicy żółciowej można również stosować preparaty doustnych kwasów żółciowych, jednak znajduje to zastosowanie tylko przy niewielkich złogach i gdy jest ich niewiele. Takie leczenie ma na celu powolne rozpuszczanie kamieni, jest długotrwałe.
W przypadku kamicy przewodu żółciowego wspólnego wykonuje się zabieg endoskopowy - ECPW (endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna). Wprowadza się endoskop do dwunastnicy, odnajduje ujście przewodu, w którym jest kamień i usuwa się go. ECPW w nomenklaturze anglojęzycznej nosi nazwę endoscopic retrograde cholangiopancreatography - ERCP. Endoskop to giętki przewód z własnym źródłem światła, kamerą, z której obraz można obserwować na ekranie monitora oraz zaopatrzony jest w narzędzia chirurgiczne pozwalające wydobyć kamień.
Osoby stosujące prawidłowe odżywianie z ograniczeniem spożycia tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu znacznie rzadziej chorują na kamicę żółciową. Trzeba unikać pokarmów bogatotłuszczowych, „tłustych”. Należy dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Osoby z kamicą nie powinny popełniać błędów dietetycznych, polegających na jedzeniu rzeczy „tłustych” – może dojść do pobolewania w prawym podżebrzu lub ataku kolki żółciowej.
Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys wiedzy o kamicy żółciowej. W przypadku wątpliwości, co do postępowania zdrowotnego należy udać się po poradę do lekarza. Lekarz ma wiedzę dotyczącą chorób, ich profilaktyki i leczenia. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.