W życiu codziennym zdarzają się przeróżne sytuacje, które wymagają mniej lub bardziej fachowej pomocy medycznej. Oparzenia, krwotoki, zranienia oraz inne tego typu zdarzenia często mają miejsce w domu, pracy, szkole, czy na ulicy – praktycznie wszędzie. Przegrzanie, udar słoneczny, użądlenia przez jadowite owady mogą zdarzyć się latem. Czasem trzeba zareagować szybko, co może znacznie złagodzić skutki zdarzenia i nieprzyjemne dolegliwości u osoby poszkodowanej.
Krwawienie może być spowodowane uszkodzeniem żyły, tętnicy lub obu rodzajów naczyń jednocześnie. Krew żylna jest ciemnoczerwona i wypływa jednostajnym strumieniem, krew tętnicza natomiast jest jasnoczerwona i zazwyczaj tryska z rany z częstotliwością tętna. Krwawienie tętnicze jest bardziej niebezpieczne gdyż odbywa się pod ciśnieniem. Krwotoki są niebezpieczne dla życia, mogą być przyczyną wstrząsu wskutek dużej utraty krwi w krótkim czasie.
Pierwsza pomoc w wypadku tamowania krwawienia zewnętrznego, zarówno tętniczego jak żylnego, polega na założeniu opatrunku uciskowego. Polega on na tym, że ranę przykrywa się kilkoma warstwami sterylnej gazy, następnie przymocowuje się całość bandażem, wywierając dość mocny ucisk. Jeżeli to nie pomaga, na poprzedni opatrunek należy nałożyć następną gazę i ponownie mocniej obandażować. Prawidłowo założony opatrunek uciskowy powinien zatrzymać krwotok. Następnie należy udać się do lekarza, by ocenił ranę, może być potrzeba chirurgicznego zaopatrzenia rany (oczyszczenie, szycie). Przy dużej utracie krwi lekarz rozważy podanie płynów dożylnie (kroplówki) w celu uzupełnienia objętości krwi krążącej.
Rany to uszkodzenia tkanek organizmu połączone z przerwaniem ciągłości skóry, krwawieniem i bólem. Rany można podzielić na:
Zaopatrywanie ran ma na celu zatamowanie krwawienia i ułatwienie późniejszego gojenia się. Postępowanie na miejscu polega na zdezynfekowaniu rany – należy przemyć ją wodą utlenioną (nie spirytusem ani jego roztworami), następnie założyć opatrunek sterylny (jałowa gaza, bandaż). Nie wolno kłaść na ranę ligniny czy waty, ponieważ środki te przyklejają się do rany i utrudniają jej gojenie się. Takie jest postępowanie na miejscu – następnie osobę zranioną należy przewieźć do lekarza, który oceni ranę, jeśli będzie potrzeba oczyści ją i zszyje. Takie zaopatrzenie ułatwia gojenie, daje lepszy efekt kosmetyczny.
Gdy w czasie gojenia rana ropieje, gojenie przedłuża się stosować można maść z antybiotykiem, przemywanie wodnym roztworem rivanolu (rivanolem nasącza się też przykładane do rany kompresy z gazy).
Nawet drobne skaleczenia, które często są lekceważone, w celu zabezpieczenia przed zakażeniem należy zdezynfekować, najlepiej wodą utlenioną, i opatrzyć.
Należy pamiętać o rękawiczkach jednorazowych przy zaopatrywaniu ran.
Zdarzyć się mogą sytuacje, gdy w ranie znajduje się ciało obce (np. kamyki, drzazga, pręt i inne). W przypadku, gdy osoba poszkodowana ma np. metalowy pręt w stopie, należy zatamować ewentualne krwawienie z rany a następnie tak obandażować miejsce z ciałem obcym by ten przykładowy pręt nie ruszał się. Nie należy próbować wyjmować ciał obcych tkwiących głęboko w ciele – oczyszczenie rany to zadanie lekarza. Samodzielne zaopatrzenie rany może spowodować, że coś w ranie pozostanie, usunięcie ciał obcych może powodować też nasilenie krwawienia z uszkodzonych naczyń.
Oparzenia, zwłaszcza te rozległe mogą zagrażać życiu. Mogą być spowodowane kontaktem skóry z gorącymi przedmiotami, płynami, parami czy powietrzem. Są też powodowane nadmiernym działaniem promieni słonecznych na odsłonięte partie ciała (oparzenia słoneczne). Oprócz oparzeń zewnętrznych może dojść do oparzenia wewnętrznego np. na skutek wypicia bardzo gorących płynów.
Oparzenia dzielą się na trzy stopnie „ciężkości”:
W sytuacji, gdy doszło do oparzenia I lub II stopnia, a nie ma dostępu do zimnej wody można poparzone miejsce schłodzić dostępnym zimnym napojem, mlekiem (chodzi o jak najszybsze obniżenie wysokiej temperatury w miejscu urazu). Oparzonych powierzchni nie należy smarować tłuszczami, kurzym białkiem, jodyną lub innymi roztworami spirytusu. Przy poparzeniu rąk trzeba natychmiast zdjąć obrączki i pierścionki by nie dopuścić do obrzęku. Przy poparzeniu nóg poszkodowany nie powinien chodzić.
Mimo lata, przy okazji oparzeń trzeba też wspomnieć o odmrożeniach. Powstają one na skutek działania niskiej temperatury. Zazwyczaj odmrożeniu ulegają nieosłonięte części ciała np. uszy, nos czy palce. Odmrożeniu sprzyjają takie czynniki jak niedożywienie, działanie alkoholu (wbrew powszechnej opinii nie rozgrzewa, a przyspiesza utratę ciepła), utrudnienie krążenia (np. zbyt ciasne buty).
Odmrożenia podobnie jak oparzenia również dzielą się na III stopnie:
Pierwsza pomoc polega na okryciu odmrożonej części ciała dodatkową sztuką odzieży, odmrożone palce można włożyć pod pachę (tam się ogrzeją). Nie należy rozcierać odmrożonego miejsca śniegiem (!) ani niczym innym. Poszkodowanego trzeba umieścić w ciepłym (ale nie gorącym) pomieszczeniu, odmrożone miejsca można włożyć do ciepłej, ale niegorącej (!) wody lub owinąć odmrożoną część ciała w ciepły koc, ogrzany ręcznik lub ubranie. Osoba z odmrożeniami nie powinna ogrzewać się przy piecu, kaloryferze lub promienniku ciepła - odmrożenia ciała mogą łatwo ulec poparzeniu, zanim powróci czucie w odmrożonych częściach ciała. Jeśli na skórze są widoczne pęcherze lub sino-czerwone albo blade plamy, należy zastosować suche, czyste opatrunki, najlepiej z wyjałowionej gazy. Ze względu na ogólne wychłodzenie ciała, poszkodowanemu podaje się ciepłe, ale nie gorące napoje. Nie wolno przekłuwać pęcherzy. Potrzebna jest każdorazowo pomoc lekarska.
Nadmierne wystawienie na szkodliwy wpływ ciepła, zwłaszcza w warunkach dużej wilgotności, może spowodować poważne zaburzenia regulacji ciepła w organizmie. Przyczyną przegrzania może być długotrwałe wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej lub przebywanie w wysokiej temperaturze (np. hutnik przy rozgrzanym piecu, turysta na gorącej pustyni). Organizm stara się chronić przed wysoką temperaturą poprzez pocenie się i do pewnego momentu to mu wystarcza, po przekroczeniu pewnej granicy, gdy organizm wypoci wodę i sól dochodzi do udaru cieplnego.
Objawy związane są z nadmiernym wzrostem temperatury ciała, utratą wody i zaburzeniami elektrolitowymi. Do objawów należą:
Pierwsza pomoc w udarze cieplnym, zanim przybędzie lekarz:
Udar słoneczny, podobnie jak przegrzanie, jest zaburzeniem regulacji cieplnej organizmu. Spowodowany jest działaniem promieni słonecznych nagrzewających organizm. Zazwyczaj jest on spowodowany bezpośrednim wpływem promieni słonecznych na odsłoniętą głowę, co powoduje przekrwienie opon mózgowych i mózgu, a nawet obrzęk mózgu. Skutkiem są zaburzenia regulacji cieplnej organizmu.
Objawy są podobne jak w udarze cieplnym:
Pierwsza pomoc:
Jak zapobiegać udarowi słonecznemu?
W czasie upałów należy dużo pić. W upalny dzień w godzinach największego nasłonecznienia trzeba unikać przebywania na słońcu np. na plaży. Ważny jest odpowiedni przewiewny strój, czapka lub chustka chroniąca głowę.
Latem często zdarzają się użądlenia przez jadowite owady (osy, pszczoły, trzmiele, szerszenie). Jedni znoszą je bez poważniejszych dolegliwości (swędzenie lub ból w miejscu ukąszenia), inni - osoby uczulone na jad owada - znoszą użądlenia ciężko. Liczne ukąszenia w obrębie twarzy i szyi, a także użądlenia w gardło lub język mogą być niebezpieczne dla każdego.
W miejscu użądlenia pojawiają się objawy, takie jak zmiana zabarwienia skóry, obrzęk i ból. Mogą wystąpić też objawy ogólne, czasem niebezpieczne dla życia: pokrzywka i obrzęk tkanki podskórnej, zaburzania w oddychaniu i połykaniu, nudności i wymioty, bóle brzucha a nawet wstrząs anafilaktyczny (spadek ciśnienia krwi, utrata przytomności – nieleczony wstrząs anafilaktyczny może prowadzić do śmierci).
Pierwsza pomoc:
Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o omawianych problemach. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.