Człowiek przesypia aż 1/3 trzecią swojego życia. Niemowlęta potrzebują około 16 godzin snu, dorośli śpią przeciętnie 7-8 godzin na dobę. Sen jest konieczny dla zdrowia. W jego trakcie organizm człowieka odpoczywa i regeneruje się. Człowiek już po dwóch dniach bez snu jest zmęczony, rozdrażniony, nie może skupić uwagi, ma trudności w pracy, wolniej reaguje na bodźce. Skrajny brak snu, co potwierdza medycyna, może być nawet przyczyną śmierci.
Są osoby, które niestety na próżno oczekują snu. Leżą, przewracając się z boku na bok w łóżku, czas dłuży się, wydaje się, że stoi w miejscu, a sen nie nadchodzi. Pojawia się irytacja i zdenerwowanie. Taka bezsenna noc to udręka. Gdy w końcu nad ranem uda się zasnąć, trzeba wstać do pracy. Niewyspany i zmęczony człowiek musi zmierzyć się z trudami nadchodzącego dnia.
Bezsenność jest coraz częstsza wśród społeczeństw krajów wysokorozwiniętych. Jeśli kłopoty ze snem trwają ponad 3 tygodnie, bezsenność uważana jest wtedy za chorobę. Bezsenność można ogólnie podzielić na trzy grupy: trudności z zasypianiem, częste budzenie podczas snu i zbyt krótki sen. Kłopoty z zaśnięciem dotykają częściej ludzi młodych, a zwłaszcza kobiet.
Kłopoty z zasypianiem w większości przypadków mają podłoże emocjonalne. Środowisko codziennego życia, praca, szkoła czy też rodzina stawiają coraz to nowe i wyższe wymagania. Tym oczekiwaniom jest trudno sprostać. Nawet, gdy się to udaje sukcesy są okupione dużym stresem. Chęć awansu w pracy bądź obawa przed jej utratą, problemy rodzinne, przewlekłe zmęczenie, strata bliskiej osoby to najczęstsze podawane przez pacjentów sytuacje stresowe, mające wpływ na zasypianie. Pojawiają się one okresowo w sytuacjach nasilonego stresu i zmęczenia, częściej jesienią i zimą, gdy życiowa energia jest zmniejszona.
Inne, może mniej poważne i łatwiejsze do usunięcia przyczyny utrudniające zaśnięcie to np. zbyt obfity posiłek, zjedzony o późnej porze (ostatni posiłek najlepiej zjeść na ok. 3 godziny przed położeniem się spać). Unikać należy też zasypiania z pustym żołądkiem - głód utrudni zaśnięcie. Wypita mocna kawa, herbata bądź nawet cola (te napoje zawierają kofeinę - substancję pobudzającą), czy też niewywietrzone pomieszczenie, w którym spędza się noc mogą przyczynić się do dłuższego oczekiwania na sen.
Alkohol, nawet w niewielkich ilościach wypity przed pójściem spać pomoże co prawda w zaśnięciu, ale spowoduje obudzenie się w środku nocy, bowiem zakłóca on cykl snu. Rano nie ma uczucia relaksu, wypoczęcia, a raczej ból głowy i otępienie. Należy też pamiętać o ciężkiej chorobie, jaką jest alkoholizm. Należy więc unikać alkoholu przed snem. Przyjmowanie niektórych leków (np. leki odchudzające, antydepresyjne, przeciwastmatyczne i moczopędne) mogą zaburzać sen.
Zasypianie bywa również utrudnione w niektórych chorobach internistycznych, np. w nadczynności tarczycy (wzrost stężenia hormonów tarczycy, pobudzających organizm). Podobne objawy mogą wystąpić w przypadku leczenia farmakologicznego niedoczynności tarczycy. Gorączka lub stany podgorączkowe, które towarzyszą wielu chorobom, także nie ułatwiają zasypiania.
Przyczyną bezsenności jest też ból; ból nie pozwala spać. Dolegliwości bólowe występujące w chorobie reumatycznej, po urazach, zabiegach stomatologicznych i chirurgicznych, w infekcjach (np. dróg moczowych czy gardła), bóle pleców różnego pochodzenia, w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy powodują trudności z zaśnięciem i czasem w ogóle nie pozwalają zasnąć. Pod kontrolą lekarza należy wówczas zastosować odpowiedni środek przeciwbólowy
U mężczyzn powiększenie gruczołu krokowego (przerost prostaty) sprawia, że uciska on na pęcherz wywołując uczucie konieczności oddania moczu, które może wybudzić ze snu kilka razy w ciągu nocy. Konieczna jest wizyta u lekarza urologa, który podejmie dalsze decyzje (leki doustne lub w przypadkach zaawansowanych interwencja chirurgiczna).
Trzeba też dodać, że bezsenność, czyli także problem z zaśnięciem, jest jednym z głównych objawów chorób psychicznych, takich jak depresje, stany lękowe czy psychozy. W tego typu zaburzeniach obecne są też inne, charakterystyczne objawy. W tych sytuacjach konieczne jest rozpoczęcie specjalistycznego leczenia. Depresja dotyka coraz większej liczby ludzi, a jej postacie „lekkie” nie zawsze są rozpoznawane.
W okresie ciąży może mieć miejsce łagodna bezsenność ciężarnych - ruchy płodu, bóle pleców, częstsze oddawanie moczu, wreszcie stany niepokoju mogą zaburzać sen w ciąży. Jak sobie z tym radzić? Można pospacerować po mieszkaniu, zająć się czymś nieskomplikowanym, poczytać, ograniczyć ilość płynów wypijanych wieczorem.
Istnieje też łagodna bezsenność starcza - z wiekiem, a szczególnie po 60-tym roku życia znacznie maleje zapotrzebowanie na sen. Co wtedy robić? Można znaleźć dla siebie nowe zajęcie wypełniające wolny czas, jeśli jednak brak snu powoduje zmęczenie należy zasięgnąć porady lekarza.
Wielu osobom wydaje się, że sprawę może szybko „załatwić” pigułka na sen. Jednak tu ukryta jest pułapka. Sięgnięcie po tabletkę nasenną jest wielką pokusą. Należy jednak pamiętać, że tabletka nie rozwiąże problemu - przyczyny utrudnionego zaśnięcia. Po kilku dniach stosowania człowiek nie wyobraża sobie snu bez pomocy pigułki - łatwo jest uzależnić się od farmakologicznych środków nasennych. Ewentualne stosowanie tabletek nasennych może mieć miejsce krótkotrwale, zawsze pod kontrolą lekarza.
Jak sobie więc pomóc? Istnieją proste, nieszkodzące zdrowiu sposoby pozwalające spokojnie zasnąć i przespać noc. Wystarczy trochę zaangażowania i cierpliwości. Po pierwsze należy spróbować zwalczyć stres. Wiadomo - jest to czasem trudne do zrealizowania. By rozładować stres utrudniający zasypianie, ale też działający negatywnie na inne obszary życia można wprowadzić w swoje codzienne życie kilka modyfikacji.
Gdy powyższe metody radzenia sobie ze stresem nie skutkują, trzeba zgłosić się do lekarza lub psychologa.
Co jeszcze ułatwi zasypianie i umożliwi zdrowy, relaksujący sen?
Inne wskazówki, które pozwolą pozbyć się kłopotów z zasypianiem to między innymi:
Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o problemie, jakim są trudności z zasypianiem. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.