Migrenowe bóle głowy stanowią problem epidemiologiczny, diagnostyczny i terapeutyczny. Powszechnie występuje niedostateczna znajomość istoty migreny. Głównym jej objawem jest ból głowy, często jednostronny, o charakterze pulsującym z towarzyszącymi nudnościami, światłowstrętem, nadwrażliwością na dźwięki i zapachy. Blisko 25% kobiet i 9% mężczyzn doświadcza migren. Jednak mimo tak znacznego rozpowszechnienia, migrena bardzo rzadko jest rozpoznawana i leczona. Brak właściwego postępowania z migreną znacznie pogarsza jakość życia pacjentów. Migrenowe bóle głowy mogą ograniczać sprawność fizyczną i psychiczną.
Migrenowe bóle głowy stanowią poważny problem zdrowia publicznego. Choroba ta znacznie pogarsza jakość życia pacjenta, wpływa również w dużym stopniu na jego rodzinę. W Polsce nie ma danych dotyczących liczby chorych na migrenę. W USA problem ten dotyczy około 30 milionów osób. W Stanach Zjednoczonych osoby z bólami migrenowymi opuszczają średnio 4 – 6 dni roboczych, co w skali roku daje ok. 65 – 150 milionów dni roboczych. Szacowane koszty pośrednie i bezpośrednie migreny to ok. 17 miliardów dolarów rocznie. Migrena występuje najczęściej u ludzi w okresie ich największej aktywności zawodowej, która zwykle potęguje ból migrenowy. Konieczne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie skutecznych metod leczenia bólów głowy, zgodne z nowoczesnymi poglądami.
Niepełnosprawność jest zjawiskiem trudnym do zdefiniowania, dotyczy zarówno biologicznych jak i psychospołecznych stanów dysfunkcji. Różnorodność przyczyn niepełnosprawności związana jest z mnogością dysfunkcji organizmu, dlatego też definicje niepełnosprawności są niedoskonałe. Według funkcjonującej w krajach Unii Europejskiej definicji, osoba niepełnosprawna „na skutek urazu, choroby lub wady wrodzonej ma poważne trudności albo nie jest zdolna wykonywać czynności, które osoba w tym samym wieku jest zdolna wykonywać”.
Powodem ograniczenia sprawności pacjenta może być migrena - choroba mająca stały negatywny wpływ na jego funkcjonowanie w rodzinie, pracy, społeczeństwie. Migrena cechuje się napadowym bólem głowy, najczęściej jednostronnym, z towarzyszącymi mu nudnościami oraz wymiotami. Wpływ tego rodzaju bólów na pacjentów i ich rodziny jest ogromny. Migrena znacznie zaburza jakość życia pacjenta, poprzez dokuczliwość napadów oraz lęk przed ich powtórzeniem się. Wielu pacjentów zgłasza znaczne upośledzenie sprawności.
Klasyfikacja migren opiera się na cechach klinicznych, głównie obecności lub braku charakterystycznej aury przed początkiem bólu (klasyfikacja wg. International Headache Society). Aura zwykle obejmuje zaburzenia widzenia. Inne objawy prodromalne (czyli poprzedzające) to nudności, podwyższona percepcja (wrażliwość na bodźce otoczenia), napad chęci jedzenia, zmiany nastroju.
Skłonność do migreny zdaje się być dyspozycją dziedziczną. Wielu dotkniętych nią może podać czynniki wyzwa1ające: środki spożywcze obciążające wątrobę, jak czekolada, niektóre rodzaje sera, tłuste pożywienie i alkohol, u kobiet zmiany hormonalne, ciąża, obciążenia fizyczne i psychiczne, wpływy środowiska naturalnego, jak silny wiatr i jaskrawe światło albo też stres. Niemało pacjentów migrenowych cierpi na rodzaj stresu ciągłego. Gdy ten zanika i następuje względne odprężenie, dochodzi do napadu migrenowego, np. podczas weekendu, na urlopie lub po podjęciu decyzji.
Warto posłużyć się tabelą przedstawioną poniżej. Jeśli charakterystyka z tabeli zgadza się z objawami doświadczanymi przez chorego, z dużym prawdopodobieństwem jest to migrena. Znak „+” oznacza obecność objawu, znak”-„ jego brak. Kilka „+” to duże nasilenie objawów.
Tabela przedstawia zasady diagnostyki różnicowej samoistnych bólów głowy (wg. Mathew NT. Differential diagnosis in headache – identifying migraine in primary care. Cephalgia 1998).
Objaw | Migrena | Ból napięciowy | Ból klasterowy |
---|---|---|---|
Płeć (Mężczyźni : Kobiety ) | 2 : 7 | 4 : 6 | 9 : 1 |
Lateralizacja bólu (czyli ból po prawej lub lewej stronie głowy) | 60% | obustronny | 100% |
Lokalizacja | czoło, skroń, oko | uogólniony | wokół oczodołu |
Częstość ataków | 1 – 9 / miesiąc | 1 – 30 / miesiąc | 1 – 3 / dzień |
Nasilenie | średnie, znaczne | Łagodne, wyj. średnie | bardzo znaczne |
Czas trwania ataku | 4 – 72 godz. | 15 min. – wiele dni | 15 min. – 3 godz. |
Charakter bólu | pulsujący | Tępy (ucisk) | ostry, kłujący |
Okresowość | +- | - | +++ |
Występowanie rodzinne | +++ | +- | +- |
Aura | +++ | - | - |
Wymioty | +++ | - | - |
Fotofobia (światłowstręt) | +++ | +- | +- |
Łzawienie | +- | - | +++ |
Nasilenie pod wpływem wysiłku | +++ | - | - |
Z bólem głowy należy zgłosić się do lekarza. Samoleczenie dostępnymi środkami przeciwbólowymi może być skuteczne, jednak należy pamiętać o zasięganiu porady lekarza co do celowości stosowania tych leków, a także sposobu i ilości ich przyjmowania. Należy zdawać sobie sprawę, że leki przeciwbólowe przyjmowane w nadmiarze są szkodliwe zwłaszcza dla nerek, wątroby i przewodu pokarmowego.
Co robi lekarz, gdy pacjent zgłasza się z bólem głowy? Początkowo postępowanie lekarza polega na bardzo dokładnym zebraniu wywiadu (patrz - tabela), co pozwoli uniknąć zbytecznych badań i nieprawidłowego leczenia. Lekarz zwraca uwagę na stosowane dotychczas leczenie i jego efekt, ogólny stan zdrowia pacjenta oraz wywiad rodzinny. Lekarz przeprowadza badanie ogólne. Badanie neurologiczne u pacjentów z migreną nie wykazuje odchyleń od normy. W niektórych przypadkach zaleca się badanie laryngologiczne i okulistyczne. Zalecane jest również wykonanie rutynowych badań laboratoryjnych. Zarówno prawidłowy, jak i nieprawidłowy zapis EEG (zapis elektrycznej aktywności mózgu, tzw. elektroencefalogram) nie potwierdza i nie wyklucza migreny.
Są przypadki, w których lekarz może zlecić wykonanie badania obrazującego układ nerwowy (badanie rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej – czyli „prześwietlenie” głowy). Kiedy lekarz może wykonać takie badanie? [Patrz – tab. 2.]
Tab.2 Wytyczne U. S. Headache Consortium do badania neuroobrazowego u pacjentów zgłaszających się z migrenowymi bólami głowy.
Ból głowy niemający charakteru ostrego i z niewyjaśnionymi objawami stwierdzonymi podczas badania neurologicznego. |
Ból głowy, który zaostrza się po zastosowaniu manewru Valsalvy, wybudza pacjenta ze snu, świeży ból u starszej osoby lub o postępującym pogarszaniu się. |
U pacjentów z prawidłowymi wynikami badania neurologicznego badanie obrazowe układu nerwowego zwykle nie jest uzasadnione. W sytuacji jeśli ból ma charakter nietypowy lub nie spełnia dokładnie definicji migreny, można zastosować niższy próg. |
Cele długofalowego leczenia migreny:
Cele skutecznego leczenia ostrych napadów migreny:
Aby leczenie było w pełni bezpieczne, musi je prowadzić lekarz.
Przegląd postępowania z ostrym bólem u pacjentów z migrenowymi bólami głowy:
Migrenowe bóle głowy mogą stanowić problem epidemiologiczny, diagnostyczny i terapeutyczny. Głównym objawem migreny jest ból głowy, często jednostronny, o charakterze pulsującym z towarzyszącymi nudnościami, światłowstrętem, nadwrażliwością na dźwięki i zapachy. Blisko 25% kobiet i 9% mężczyzn doświadcza migren. Jednak mimo tak znacznego rozpowszechnienia, migrena bardzo rzadko jest rozpoznawana i leczona.
Brak właściwego postępowania z migreną znacznie pogarsza jakość życia pacjentów. Wpływ bólów migrenowych na pacjentów i ich rodziny jest ogromny. Migrena znacznie zaburza jakość życia pacjenta, poprzez dokuczliwość napadów oraz lęk przed ich powtórzeniem się. Wielu pacjentów zgłasza znaczne upośledzenie sprawności.
Właściwa diagnostyka ma niebagatelne znaczenie dla właściwego leczenia migreny. Skuteczne leczenie pozwala doraźnie na przywrócenie zdolności pacjenta do funkcjonowania, a długofalowo na ograniczenie częstotliwości i nasilenia migreny, ograniczenie niesprawności i poprawę jakości życia.