Obecnie obserwować można zwiększoną liczbę zachorowań na zakażenia górnych dróg oddechowych, w tym na grypę. Większość rozpoznawanych przypadków grypy to w tej chwili zakażenia wirusem A/H1N1, czyli tak zwana świńska grypa. Sezon zachorowań potrwa zapewne do marca. Tzw. świńska grypa to zakaźna, ostra choroba powodowana przez wirus A/H1N1 - jest to mutacja szczepu wirusa grypy wywołującego infekcje u świń (stąd nazwa) z wirusem grypy ludzkiej.
Wirus A/H1N1 jest wirusem pandemicznym. Od wirusa sezonowego grypy odróżnia go to, że odporność na niego ma bardzo niewielka liczba osób, przez co może łatwo się szerzyć. W przypadku wirusów sezonowych grypy znaczna część populacji jest uodporniona dzięki wcześniejszej chorobie. Wirus A/H1N1 pojawił się w ubiegłym roku, więc ogromna większość ludzkości nie miała z nim nigdy wcześniej kontaktu, była na tego wirusa wrażliwa, łatwo ulegała zakażeniu. Ci, którzy przechorowali grypę świńską w poprzednim sezonie zachorowań, wytworzyli już odporność. Wirus więc natrafiając na osoby odporne nie mnoży się już tak szybko. Jednak nadal około 70 proc. ludzi jest na A/H1N1 wrażliwa i jeśli nie zaszczepią się, być może zachorują - a wirus ma duży potencjał zakaźności.
Lekarze najczęściej rozpoznają grypę na podstawie objawów. Pewne rozpoznanie świńskiej grypy opierać się może na wykazaniu metodą PCR obecności RNA wirusa w wymazie z nosa lub gardła – takie badanie pozwala ustalić czy jest to zakażenie wirusem grypy A czy B, pozwala też na dokładną identyfikację wirusa A/H1N1 (identyfikacja wirusa A/H1N1 to koszt ok. 250-300 zł).
Choroba może mieć różny przebieg kliniczny – od bardzo łagodnego do ciężkiego. Wg ekspertów większość zachorowań, bo nawet ok. 99%, przebiega bez powikłań, a tylko 0,25% zakażonych może mieć problemy zagrażające życiu. Wirus A/H1N1 jest zjadliwy głównie dlatego, że wywołuje bardzo dużo zakażeń.
U znacznej większości zakażonych choroba przebiega jako łagodne „przeziębienie”. Do typowych objawów grypy zalicza się gorączkę, która może być wysoka, z dreszczami i opornie poddawać się leczeniu przeciwgorączkowemu. Chory ma wrażenie ogólnego rozbicia, odczuwa bóle kostne, stawowe i mięśniowe, bóle głowy i karku, bóle gardła, dokuczają objawy nieżytu spojówek i nosa z obfitym śluzowym katarem oraz kaszel, zwykle suchy i napadowy. U niektórych ludzi obserwowano biegunkę i wymioty powiązane ze świńską grypą. Odnotowano również poważne powikłania choroby (zapalenie płuc i niewydolność oddechową) oraz przypadki zgonów. Podobnie jak zwykła grypa również świńska grypa może spowodować ogólne pogorszenie stanu zdrowia.
W większości przypadków choroba przebiega łagodnie, wystarcza leczenie objawowe i odpoczynek. Dla obniżania gorączki właściwe będzie stosowanie leków przeciwgorączkowych (paracetamol, ibuprofen, u dzieci po 12 r. ż. i u dorosłych pyralgina). Nie jest zalecane stosowanie preparatów kwasu acetylosalicylowego (aspiryny, polopiryny) zwłaszcza u dzieci - jest to uwaga ministra zdrowia i krajowego konsultanta w dziedzinie chorób zakaźnych. Przy bólu gardła wskazane są tabletki do ssania (np. Cholinex, Strepsils, Septolete, Orofar lub inne) a u małych dzieci aerozole (np. Hascosept, Tantum Verde) do odkażania gardła. Warto stosować witaminę C, rutynę (np. Cerutin, Rutinacea, Rutinoscorbin) i leki udrażniające nos (np. Otrivin, Nasivin do 5 dni, wodę morską do oczyszczania nosa u dzieci). Przy męczącym suchym kaszlu krótko leki przeciwkaszlowe (Acodin, Thiocodin). Natomiast, gdy kaszel jest mokry, produktywny – leki wykrztuśne, rozrzedzające wydzielinę (np. acetylocysteina, ambroxol).
Cięższy przebieg choroby sugerować mogą:
Wystąpienie powyższych objawów wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.
Leczenie antywirusowe przez ministra zdrowia i krajowego konsultanta w dziedzinie chorób zakaźnych jest zalecane:
Leczenie antywirusowe nie jest zalecane osobom, które mają niepowikłany lub łagodny przebieg choroby i nie są w żadnej z powyżej wymienionych grup ryzyka. U osób wymagających leczenia ze względów klinicznych wdraża się je bez czekania na wyniki badań diagnostycznych. Cięższe przypadki zachorowań powinny być kierowane do szpitali.
Lekiem skutecznym w leczeniu tzw. świńskiej grypy jest Tamiflu, czyli oseltamiwir. Jest to lek przeciwwirusowy dostępny na receptę, w postaci kapsułek. Istnieją różne jego postacie, jednak w Polsce w zasadzie można kupić go jedynie w postaci kapsułek 75 mg. Dlatego gdy trzeba lek podawać małemu dziecku lekarz zaleca na recepcie rozważenie leku w aptece na proszki. Ten lek pomaga zwalczać chorobę poprzez powstrzymanie rozmnażania się wirusów wywołujących grypę w organizmie: ma na celu skrócenie przebiegu choroby, uczynienie jej przebiegu łagodniejszym i zapobieganie poważnym komplikacjom wywoływanym przez grypę. Używanie Tamiflu przynosi najlepsze efekty po wczesnym zastosowaniu (w ciągu 2 dni po zauważeniu symptomów choroby). Leczniczo stosuje się jedną kapsułkę co 12 godzin przez pięć kolejnych dni. Tamiflu może być też stosowany jako profilaktyka – zapobieganie zachorowaniu po kontakcie z osobą chorą, raz na dobę.
W trakcie pandemii grypy preparat Tamiflu można stosować do leczenia dzieci w wieku od 6 miesięcy do 1 roku życia. Decyzja o podaniu produktu Tamiflu niemowlętom w wieku poniżej 1 roku powinna być podjęta po ocenie przez lekarza stosunku potencjalnych korzyści wynikających z leczenia do potencjalnego ryzyka dla niemowlęcia.
Zalecane dawkowanie w zależności od masy ciała u dzieci w wieku 1 roku i starszych:
| Masa ciała dziecka | Zalecane dawkowanie przez 5 dni |
|---|---|
| < 15 kg | 30 mg dwa razy na dobę |
| > 15 kg do 23 kg | 45 mg dwa razy na dobę |
| > 23 kg do 40 kg | 60 mg dwa razy na dobę |
| > 40 kg | 75 mg dwa razy na dobę |
Dla niemowląt w wieku poniżej 12 miesięcy:
| Wiek | Zalecane dawkowanie przez 5 dni |
|---|---|
| > 3 miesiąca do 12 miesięcy | 3 mg/kg mc. dwa razy na dobę |
| > 1 miesiąca do 3 miesięcy | 2,5 mg/kg mc. dwa razy na dobę |
| 0 do 1 miesiąca* | 2 mg/kg mc. dwa razy na dobę |
* nie ma danych dotyczących podawania produktu Tamiflu u niemowląt w wieku poniżej 1 miesiąca
Tamiflu w postaci zawiesiny doustnej nie jest dostępny na polskim rynku, podobnie obecnie istnieje problem z zakupem kapsułek 30, 45 i 60 mg – dostępna tylko postać 75 mg. Dlatego apteki przygotowują proszki z odpowiednią dawką leku, na zlecenie lekarza. Dorośli, młodzież oraz dzieci, którzy nie są w stanie połknąć kapsułek mogą otrzymać właściwą dawkę Tamiflu poprzez wysypanie proszku przygotowanego w aptece lub po otworzeniu kapsułek (pacjenci dorośli i o masie ciała powyżej 40 kg) do małej ilości (maksymalnie jedna łyżeczka do herbaty) odpowiedniego, słodkiego pokarmu, takiego jak woda z cukrem, syrop czekoladowy, syrop wiśniowy, polewy do deserów (jak sos karmelowy lub nugatowy) celem zneutralizowania gorzkiego smaku. Należy wymieszać miksturę i podać całą zawartość pacjentowi. Miksturę należy połknąć natychmiast po przygotowaniu.
(Powyższa informacja została zamieszczona w dniu 18 listopada 2009 roku na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia (brak podpisu autora informacji oraz źródła danych).
Wirusem można zarazić się od chorego lub nawet od osoby, która wydaję się być zdrowa – człowiek zakaża innych dzień przed tym, jak wystąpią u niego pierwsze objawy, poprzez czas choroby, jak i nawet do tygodnia po ustąpieniu objawów (dzieci nawet dłużej – ok. 10 dni).
Grypą można się zarazić poprzez dotknięcie czegoś, co już jest skażone zarazkami i następnie przeniesienie cząstek wirusa do oczu, nosa czy ust. Wiadomo, że niektóre wirusy mogą żyć nawet dwie godziny na powierzchni, na której się znajdą. Kropelki wyrzucone w kaszlu lub w kichnięciu osoby zarażonej znajdują się w powietrzu, opadają na przedmioty (np. klamki, poręcze schodów), są też wdychane przez innych.
Wiedząc to, można wysnuć wnioski, co zapobiega zakażeniom:
Osoba chora powinna:
Najskuteczniejsze w zapobieganiu chorobie jest szczepienie się przeciw grypie.
Dostępne w tym roku szczepionki zabezpieczają przed grypą sezonową, a także przed wirusem A/H1N1. Warto się szczepić, gdyż mówi się nawet o 90-procentowej skuteczności szczepionek w przypadku tych osób, które wytworzyły przeciwciała. Od szczepienia do nabycia odporności potrzeba co najmniej tygodnia.
Więcej o szczepieniu przeciw grypie - Szczepienia – czy warto się szczepić przeciw grypie?
Odporność poszczepienna może czasem być przełamana u osób, które są w miejscu „dużego skumulowania” zakaźnego wirusa, np. gdy opiekują się osobą chorą – szczególnie więc narażeni są domownicy zakażonych i lekarze czy pielęgniarki opiekujący się w swych oddziałach chorymi.
To pytanie lekarze czasem słyszą od pacjentów: „czy można zarazić się świńską grypą poprzez spożywanie wieprzowiny?” Otóż nie można. Wirus A/H1N1 nie jest przekazywany w żywności. Nie można zarazić się świńską grypą jedząc wieprzowinę czy produkty wieprzowe. Spożywanie właściwie przygotowanych i przetworzonych produktów wieprzowych jest bezpieczne.
Powyższe informacje stanowią ogólny zarys wiedzy o tzw. świńskiej grypie wywoływanej przez wirus A/H1N1. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.