Kiedy kobieta wchodzi w okres menopauzalny, oznacza to dla jej organizmu cykl ważnych zmian. Można powiedzieć, że jej kobiecość definiuje się na nowo, bo przemianie podlega zarówno jej fizyczność, jak i też psychika. Menopauza wiąże się z zatrzymaniem krwawień miesiączkowych, kończy ona wiek średni i zdolność do rozrodu. Wystąpienie menopauzy nie jest zjawiskiem nagłym, poprzedza ją okres trwający kilka lat.
Większość kobiet obawia się wejścia w wiek dojrzały ze względu na towarzyszącą mu nową sytuację życiową: przejście na emeryturę, opuszczenie domu przez dzieci (tzw. syndrom pustego gniazda), zmiany w postrzeganiu siebie związane ze starzeniem ciała, subiektywną utratę atrakcyjności. Menopauza i okres klimakterium nie musi się jednak kojarzyć z nieprzyjemnymi dolegliwościami i depresją. Istnieją metody, które pozwolą się cieszyć zdrowiem i dobrym samopoczuciem.
W 1981 roku WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia, zaproponowała następującą terminologię dotyczącą przekwitania (klimakterium):
Opisywany temat mówiąc ściślej odnosi się więc do „perimenopauzy” (klimakterium), jednak z uwagi na powszechnie stosowane określenie „menopauza” dla opisania tego okresu w życiu kobiety dla uproszczenia ono będzie używane dla potrzeb artykułu.
Menopauza to dosłownie ostatnie krwawienie miesięczne. W szerszym rozumieniu jest to przełomowy moment trwającego kilka lat procesu menopauzy (klimakterium), okresu przejściowego w życiu kobiety między wiekiem prokreacyjnym a starością, zazwyczaj między 45 a 55 rokiem życia.
Początek menopauzy przypada zazwyczaj na okres między 45 a 49 rokiem życia i trwa zwykle do około 55 roku życia. W Polsce menopauza występuje około 50 roku życia. Wiele kobiet uważa, że ten wiek średni to najbardziej harmonijny okres życia. Dzieci są już dorosłe, sytuacja zawodowa ustabilizowana, potrzeby materialne zwykle także są zaspokojone. Kobiety mają teraz więcej czasu dla siebie, często odkrywają nowe zainteresowania i pasje, nawiązują nowe przyjaźnie. Jest to czas w życiu kobiety, kiedy ma ona więcej czasu dla siebie i swojego rozwoju, może być aktywna, jak nigdy przedtem, pojawiają się nowe perspektywy działania. Wiele kobiet odżywa, inwestując w siebie i angażuje się w kontakty towarzyskie, działalność społeczną, a także zawodową.
Wiele kobiet jednak wchodząc w okres menopauzy (to aż 30% ogólnej populacji kobiet) zamyka się w sobie, izoluje społecznie i wpada w wir bezradności nie wiedząc, jak sobie pomóc. Odczuwany dyskomfort jest dla nich tak duży, że trudno im poradzić sobie z prostymi aktywnościami. Widzą bowiem, jak starzeje się ich ciało, jak nagle prostej czynności fizycznej towarzyszy ból i szybkie zmęczenie. Ale objawy fizyczne są tylko czubkiem góry lodowej, największe zmiany dokonują się w obrębie życia emocjonalnego oraz psychicznego kobiety.
Badania naukowe przeprowadzone na kobietach z krajów europejskich, pozwalają wnikliwiej spojrzeć na problem menopauzy, podkreślając znaczenie czynników psychologicznych. U 95% badanych kobiet stwierdzono występowanie objawów klimakterycznych: uderzenia gorąca (opisywane jako gwałtowne uczucie gorąca w klatce piersiowej, przesuwające się pod szyję do twarzy), poty nocne, kołatanie serca, zawroty głowy. Ponad połowa kobiet skarżyła się na zmiany nastroju, a aż 58% kobiet cierpiało na bezsenność.
Stwierdzono takie objawy jak zmiany nastrojów od euforii do depresji, płaczliwość i niemożność kontroli nad gniewem i negatywnymi emocjami, zaburzenia snu związane z niepokojem wewnętrznym, napady lęku, trudności w skupieniu uwagi, pobudzenie ruchowe i słowotok.
Podobne wyniki uzyskano w polskim badaniu. Polki skarżyły się najczęściej na nastroje depresyjne: obawę przed przyszłością, niepokoje i płytki sen oraz wczesne budzenie się. Bardzo często mówiły o drażliwości i utracie zainteresowań. Trudności ze snem i ciągłym budzeniem się w nocy wzmagają drażliwość za dnia i obniżają nastrój, potęgując wrażenie braku kontroli i wzmagając stres.
Menopauza z medycznego punktu widzenia oznacza związaną z wiekiem dysfunkcję jajników i zmniejszenie przez nie wydzielania estrogenów – hormonów odpowiadających za wiele przemian metabolicznych w organizmie kobiet. Ten naturalny proces przygotowuje kobietę do wejścia w okres poprodukcyjny, bowiem wygasają jej czynności rozrodcze. Obniża się też poziom libido, choć menopauza nie oznacza końca aktywności seksualnej, jak się potocznie uważa. W okresie menopauzalnym wiotczeje skóra i słabnie siła mięśni. Dodatkowo, pojawia się suchość pochwy wzmagająca dyskomfort przy współżyciu.
Sama menopauza nie jest stanem chorobowym, ale „pomaga” rozwinąć się groźnym schorzeniom: nadciśnieniu i miażdżycy, osteoporozie, cukrzycy typu II, nowotworom, otyłości, wzrasta zagrożenie zawałem serca. Przyczynia się też do obniżenia jakości życia kobiet i zwiększa podatność na wahania nastrojów.
Dotychczas popularną, ale i tak mało znaną wśród kobiet, metodą przywracania poziomu hormonów do poziomu niewzmagającego dolegliwości, była Hormonalna Terapia Zastępcza. HTZ polega na przyjmowaniu syntetycznych estrogenów i gestagenów (związków podobnych do naturalnego progesteronu) w dawkach terapeutycznych.
Prowadzeniem hormonalnej terapii zastępczej zajmują się lekarze ginekolodzy. Stosowanie HTZ przynosi subiektywną poprawę jakości życia, zapobiega osteoporozie, chorobie Alzheimera, znosi objawy uczucia uderzeń gorąca i potów nocnych oraz zmienności nastrojów. HTZ jak do niedawna uważano nie jest jednak metodą prewencyjną chorób serca, zatem nie zapobiega chorobom układu krążenia.
Fitohormony, związki pochodzenia roślinnego, obecne m. in. w nasionach soi oraz lnu, są podobne w swej budowie do hormonów kobiecych – estrogenów. Niektórzy autorzy podają, że na terenach gdzie spożywa się wiele produktów sojowych np. w Japonii – dolegliwości okresu menopauzy, takie jak uderzenie gorąca - występują tylko u 15% badanych kobiet. Dla kontrastu - w Ameryce Północnej, gdzie spożycie soi jest bardzo małe, uderzenia gorąca występują aż u 85% kobiet. Preparaty fitohormonalne zyskały dla siebie pozycję w poprawie jakości życia kobiety w okresie menopauzy, ze względu na fakt, iż cechuje je duży profil bezpieczeństwa. Preparaty te pomagają zahamować uderzenia gorąca oraz poty nocne, obniżają stany depresyjne i łagodzą huśtawkę nastrojów, zapewniają ochronę kościom i sercu i normalizują gospodarkę lipidową. Preparaty te, dostępne w aptekach, często uzupełniane są w witaminy z grupy B i magnez wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, czy np. melisę o działaniu uspokajającym, relaksującym i ułatwiającym zasypianie. Oczywiście należy zasięgnąć porady lekarza przed rozpoczęciem przyjmowania opisywanych środków.
W przypadku depresji i innych uciążliwych objawów związanych z menopauzą, bez wątpienia ważna jest konsultacja z lekarzem, a także z psychoterapeutą. Aby terapia zakończyła się sukcesem, ważna jest współpraca pacjentki z lekarzem i obopólne zaufanie. Nie bez znaczenia jest też wsparcie najbliższej rodziny pacjentki.
Szacuje się, że na okres menopauzy przypada 1/3 życia kobiety. W Polsce ponad 30% wszystkich kobiet znajduje się właśnie w okresie menopauzalnym. W tym okresie przemian ważne jest, obok zaakceptowania zmian związanych z naturalna koleją życia kobiety, także odpowiednio dobrana kuracja. Najwłaściwsze leczenie zaproponuje lekarz, najlepiej ginekolog, z którym dokładnie porozmawiać można o hormonalnej terapii zastępczej oraz innych stosowanych środkach. Omawiane tu fitohormony, jako naturalne źródło hormonów przypominających swą budową kobiece hormony, mogą pomóc w pozytywnym przyjęciu zmian i cieszeniu się życiem. Warto pamiętać, że to, co przynosi zmiany, może również być pozytywnym doświadczeniem.
Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o problemie, jakim jest menopauza. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarza. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.