Choroby prostaty powodują u mężczyzn wiele dolegliwości zwłaszcza w wieku starszym, gdy u większości z nich gruczoł ulega łagodnemu rozrostowi. Choroba z uwagi na swą powszechność stanowi duży problem społeczny. Wczesne rozpoznanie choroby pozwala na podjęcie właściwej terapii i szybkie złagodzenie dolegliwości.
Prostata (inne nazwy: gruczoł krokowy, stercz) ma kształt zbliżony do kasztana. Otacza cewkę moczową przy ujściu do pęcherza moczowego, mieści się tu między kością łonową a odbytem. Do prawidłowego funkcjonowania prostata potrzebuje hormonu produkowanego przez jądra - testosteronu. Prostata produkuje płyn, składnik nasienia, który zawiera glukozę.
Łagodny rozrost prostaty (ang. BPH - benign prostatic hyperplasia) to jedno z najczęstszych schorzeń dotykających mężczyzn po 40 roku życia. Dotyczy blisko połowy z tych, którzy ukończyli 50 rok życia; powyżej 80 roku życia zmiany o tym charakterze obserwuje się już u ponad 90% mężczyzn.
Przyczyny łagodnego przerostu prostaty nie są w pełni poznane, związane są z procesem starzenia się organizmu oraz ze zwiększonym wytwarzaniem dihydrotestosteronu (hormon męski). Uważa się, że dihydrotestosteron pobudza przerost prostaty u mężczyzn.
Powiększenie objętości prostaty spowodowane jest wzrostem liczby komórek gruczołowych oraz włókien mięśniowych w jej obrębie. Są to komórki prawidłowe, niemające charakteru nowotworowego złośliwego. Łagodny rozrost stercza nie jest więc nowotworem złośliwym. Gruczolak stercza rozrasta się w strefie bezpośrednio otaczającej cewkę moczową. Powiększając się wywiera ucisk na cewkę, zwęża jej światło i powoduje utrudnienie oddawania moczu.
Uwaga!
Niekiedy podobne objawy dają też poważne choroby prostaty lub pęcherza moczowego (np. rak prostaty). Stąd potrzebna jest czujność i badanie lekarskie w wypadku pojawienia się opisywanych dolegliwości. Ważna jest wizyta u lekarza i wykluczenie choroby nowotworowej!
Nieleczony łagodny rozrost stercza może prowadzić do poważnych zaburzeń. Zalegający w pęcherzu mocz sprzyja rozwojowi infekcji, stanom zapalnym i tworzeniu złogów (kamieni) w nerkach. Ponadto pojawia się dyskomfort z powodu nietrzymania moczu oraz jego częstego oddawania w nocy. Nieleczone objawy łagodnego przerostu prostaty utrwalają się. Choroba zazwyczaj pogarsza swój przebieg, a dolegliwości nasilają się.
Objawy zaburzeń w oddawaniu moczu niekorzystnie wpływają na jakość życia dotkniętych nimi mężczyzn. Z powodu nagłych parć na mocz i konieczności natychmiastowego jego oddawania chory ogranicza przyjmowanie płynów, unika wychodzenia z domu lub przebywania w miejscu gdzie nie ma toalety. Obawa przed możliwością „popuszczenia” moczu powoduje unikanie towarzystwa. Upośledzeniu ulega również życie seksualne mężczyzn cierpiących na przerost prostaty. Dołączający się lęk przed możliwością nowotworu prostaty, dającego podobne objawy, powoduje odkładanie wizyty u lekarza i opóźnia podjęcie właściwego leczenia.
Na postawienie diagnozy składa się wywiad lekarski (lekarz dokładnie wypyta o charakter dolegliwości), badanie fizykalne i badania dodatkowe. Badanie fizykalne obejmuje badanie prostaty przez odbyt (per rectum) - lekarz wprowadza palec w rękawiczce do odbytu, aby określić wielkość i stan gruczołu krokowego. Ponadto przeprowadza się specjalistyczne badania krwi: test na obecność markera PSA (Prostate Specific Antigen), biochemiczne wskaźniki wydolności nerek (stężenie mocznika i kreatyniny w surowicy krwi) oraz badanie ogólne moczu. Badania uzupełniające obejmują USG nerek i pęcherza, USG przy użyciu głowicy doodbytniczej, a także pomiar siły strumienia moczu, zwany niekiedy pomiarem przepływu cewkowego.
Leczenie farmakologiczne łagodnego przerostu prostaty ma zastosowanie w początkowych stadiach choroby, kiedy to zaburzenia w oddawaniu moczu są niewielkie lub średnio nasilone i nie stwierdza się jeszcze wskazań do leczenia zabiegowego. Leki stosowane w przeroście prostaty powodują zlikwidowanie lub złagodzenie dolegliwości i nieprzyjemnych objawów. Stosowane leki to tzw. „alfa-blokery”, leki modyfikujące środowisko hormonalne stercza oraz preparaty pochodzenia roślinnego.
Alfa-blokery (blokery receptorów alfa-adrenergicznych np. doksazosyna) działają poprzez blokowanie zakończeń nerwowych - tzw. receptorów alfa. W łagodnym przeroście prostaty receptory alfa są w stanie stałego pobudzenia. Powoduje to skurcz mięśniówki prostaty, co w rezultacie doprowadza do wzrostu przeszkody w oddawaniu moczu. Zablokowanie lekami receptorów alfa powoduje zniesienie napięcia komórek mięśniowych, rozluźnienie prostaty, ułatwiając odpływ moczu z pęcherza. Chory odczuwa korzystny skutek leczenia preparatami alfa-adrenolitycznymi już po kilku dniach. Leki z grupy alfa-adrenolityków można stosować bez obawy o utratę skuteczności przez wiele lat.
Leki zmieniające środowisko hormonalne gruczołu krokowego, zażywane przewlekle, powodują zmniejszenie masy przerośniętej prostaty. Najważniejszym preparatem o działaniu hormonalnym jest finasteryd. Lek ten blokuje przemianę testosteronu w aktywną względem prostaty postać – dihydrotestosteron. Niedobór dihydrotestosteronu wpływa na zanik gruczolaka. Pod wpływem tego leku może dojść do 20-30% zmniejszenia wielkości gruczołu krokowego. Ponieważ finasteryd nie wpływa na zawartość testosteronu w surowicy krwi, nie zaburza bardzo istotnej równowagi androgenowej w organizmie mężczyzny.
Leki roślinne są od dawna stosowane są w leczeniu dolegliwości związanych z oddawaniem moczu. Są stosunkowo tanie, przynoszą ulgę zwłaszcza w początkowym stadium choroby. Cieszą się w związku z tym znacznym powodzeniem w łagodzeniu dolegliwości związanych z wczesnymi stadiami przerostu prostaty. Do ich produkcji używane są m. in. następujące surowce: kora śliwy afrykańskiej, owoc palmy amerykańskiej, owoc boczni piłkowanej, korzeń pokrzywy, nasiona dyni, zarodki kukurydzy itp.
Leczenie zabiegowe stosuje się w tych przypadkach, gdzie należy zlikwidować przeszkodę spowodowaną przez powiększoną prostatę, stwarzającą istotne utrudnienie w oddawaniu moczu. Bezwzględne wskazania do podjęcia tego typu leczenia stanowią powtarzające się epizody zatrzymania moczu, nawracające epizody krwiomoczu spowodowanego przerostem prostaty, duże uchyłki pęcherza, obecność kamieni w pęcherzu moczowym, nawroty zakażeń układu moczowego oraz objawy niewydolności nerek.
Klasyczne postępowanie zabiegowe polega na usunięciu tkanki gruczolaka jedną z dwóch metod, którymi są: 1) operacyjne wyłuszczenie (adenomektomia) i 2) elektroresekcja przezcewkowa (TURP – ang. transurethral resection of the prostate). Ta druga, mniej inwazyjna metoda stosowana jest u 70 – 90 % chorych ze wskazaniami do leczenia chirurgicznego.
W ostatnim okresie wzrasta popularność metod leczenia minimalnie inwazyjnego, opierających się głównie na efekcie termicznego oddziaływania na tkankę gruczolaka. Mniejsza inwazyjność może wiązać się jednak - jak podają autorzy różnych prac - z mniejszą skutecznością leczenia. Do metod leczenia mało inwazyjnego należą laseroterapia – niszczenie tkanki gruczolaka energią generowaną przez laser, czy też termoterapia mikrofalowa – metoda powodująca miejscowe przegrzanie tkanki gruczolaka.
Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o omawianych problemach. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.