Wątroba to jeden z największych narządów organizmu człowieka. Jej rola w układzie pokarmowym i wydzielniczym jest bardzo duża. Często bagatelizuje się zdrowie wątroby, nadmiernie ją obciążając. Jedzenie tłuste i obfite, nadużywanie alkoholu nie służą wątrobie. Wiele leków pozostawia trwałe ślady w postaci mikrouszkodzeń wątroby, które doprowadzają do zaburzenia jej pracy. Warto dbać o wątrobę, a w okresie dużego obciążenia pracą wspomóc ją w działaniu, dostarczając jej naturalnych substancji budulcowych i przyspieszających regenerację.
Wątroba to narząd, który stanowi ważny element układu pokarmowego i jest ośrodkiem wielofunkcyjnego działania. Zbudowana jest z płatów i widocznych tylko pod mikroskopem zrazików, między którymi znajdują się tętnice, żyły i przewodziki międzyzrazikowe. Te małe struktury pełnią ważną rolę dla funkcjonowania całego organizmu. To w nich odbywa się proces filtracji krwi.
We wnętrzu wątroby zachodzi jeden z ważniejszych procesów metabolicznych – zamiana węglowodanów w łatwo przyswajalną glukozę. Glukoza odżywia komórki organizmu (nagły spadek poziomu glukozy, czyli hipoglikemia może być niebezpieczny zwłaszcza dla mózgu). W wątrobie powstaje też glikogen – cukier złożony, który może zostać zamieniony w razie potrzeby na glukozę – to zmagazynowana glukoza. Jeśli wraz z pożywieniem organizmowi dostarcza się większej ilości węglowodanów, przekraczając tym samym zapotrzebowanie energetyczne, wątroba może przekształcić je w tłuszcz.
Wątroba to także producent żółci niezbędnej w procesie trawienia tłuszczów oraz producent niektórych białek, np. albuminy i czynników krzepnięcia krwi, a także enzymów. Ten ważny organ bierze również udział w przemianie białek – proste aminokwasy potrafi zamienić w tłuszcze.
Wątroba magazynuje żelazo i witaminy - jest olbrzymim magazynem ustroju. Wątroba magazynuje także znaczne ilości krwi, która w odpowiedniej chwili, np. podczas krwawienia, może być uwolniona do krwiobiegu.
W wątrobie ma miejsce metabolizm leków, tutaj zachodzi odtruwanie organizmu ze szkodliwych substancji. Ma tutaj miejsce unieszkodliwianie własnych (wytworzonych przez organizm) szkodliwych produktów przemiany materii takich jak amoniak oraz inaktywacja, czyli pozbawienie zasadniczych właściwości hormonów, które w przeciwnym razie nieustannie stymulowałyby różne narządy.
Wątroba to unikalna, naturalna oczyszczalnia organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii. Neutralizuje toksyny pochodzące z alkoholu oraz innych używek: mocnej kawy i herbaty, leków, a nawet nikotyny. Bardzo łatwo jest jednak zaburzyć jej pracę w tej materii, dostarczając wymienionych substancji w nadmiarze lub łącząc je z niewłaściwym i nieodpowiednio zbilansowanym pożywieniem. Zwłaszcza obciążenie nadmiernie tłustym pożywieniem jest dla wątroby szkodliwe. Wątroba przestaje być wtedy tak efektywna w oczyszczaniu krwi z toksyn, co skutkuje ogólnym obniżeniem szybkości trawienia pokarmów, zaleganiem ich i nadmiernym otłuszczaniem wątroby. Tak obciążona zaczyna dawać o sobie znać bólem, poczuciem niestrawności i nudnościami, wzdęciami czy też zaparciami.
Wątrobę niszczy alkohol. Pod wpływem wysokoprocentowych trunków pitych systematycznie i w nadmiarze następuje uszkodzenie i blokowanie pracy hepatocytów (komórek wątrobowych), poprzez odkładanie się w nich tłuszczu. Dalsze zatrucie alkoholem prowadzi do marskości wątroby. Marskość wątroby to bardzo poważna choroba, jest nieodwracalna, wiąże się z licznymi powikłaniami (żylaki przełyku i krwawienia z żylaków, wodobrzusze).
Wątroba ze względu na pełnioną w organizmie rolę jest stale narażona na różnego typu uszkodzenia. Z racji na swoją detoksykacyjną funkcję narażona jest na zatrucia (trujące grzyby, toksyczne środki chemiczne zawarte w żywności i wodzie, leki). Jest ponadto narażona na pasożyty (np. motylicę wątrobową), na infekcje wirusowe (np. wirusowe zapalenie wątroby typu A, B lub C, cytomegalia) i infekcje bakteryjne.
Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia wątroby są zakażenia wirusowe wątroby typu A, B i C. Trzeba pamiętać, że wirusowe zapalenie wątroby typu A (popularnie nazywane żółtaczką pokarmową) najczęściej przenosi się od chorego do zdrowego drogą „brudnych rąk”. Natomiast do przeniesienia wirusowych zapaleń wątroby typu B i C niezbędny jest kontakt z krwią osoby zakażonej (stąd częste zakażenia narkomanów) lub kontakt płciowy. Przed zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B można chronić się poprzez szczepienia ochronne.
Istnieją również zaburzenia wrodzone, takie jak np. niedrożności wewnątrzwątrobowe. Te i inne zaburzenia często prowadzą do różnych rodzajów komplikacji jak niewydolność wątroby, marskość wątroby, czy raka wątroby.
Początkowe objawy chorób wątroby są mało uchwytne, nietypowe i często niełączone z niewydolnością wątroby. Dolegliwości ze strony wątroby obejmują ogólnie złe samopoczucie, zmęczenie, osłabienie, brak apetytu, jadłowstręt, czasami nudności i wymioty, ból i dyskomfort w jamie brzusznej.
Poważne choroby wątroby mogą być przyczyną żółtaczki, skaz krwotocznych, krwawień żołądkowo-jelitowych, zaburzeń świadomości, czy też nawet śpiączki wątrobowej (zatrucie ośrodkowego układu nerwowego przez toksyczny amoniak, którego nie usuwa chora wątroba).
Wątroba w trakcie przewlekłego, czy ostrego zapalenia, spowalnia swe czynności fizjologiczne, jest znacznie mniej wydolna jako „fabryka chemiczna” organizmu, co rzutuje na osłabienie wszystkich funkcji życiowych.
Wątrobę można dokładnie obejrzeć za pomocą ultrasonografu, dlatego też USG stało się podstawowym badaniem obrazowym w diagnostyce chorób tego narządu.
Funkcjonowanie wątroby można określić oznaczając w osoczu krwi wskaźniki, głównie enzymy, takie jak transaminazy (AspAT, AlAT), fosfatazę zasadową czy gammaglutamylotransferazę (GGTP). Razem z określeniem stężenia bilirubiny (główny barwnik żółci) oznaczenia te składają się na tzw. próby wątrobowe, często wykonywane w celach diagnostycznych w praktyce szpitalnej czy ambulatoryjnej.
Normy laboratoryjne (normy różnych laboratoriów mogą się nieznacznie różnić; użyto polskich skrótów):
By zachować wątrobę w dobrej kondycji zdrowotnej wskazane jest jedzenie lekkich, jak najmniej przetworzonych posiłków o właściwych porach – zamiast trzech dużych posiłków pięć lub sześć mniejszych - to odciąża wątrobę i umożliwia jej prawidłowe wywiązywanie się z zadań oczyszczania oraz właściwej przemiany materii. Posiłki nie powinny być smażone w tłuszczu, a gotowane, gotowane na parze, duszone, pieczone w folii aluminiowej. Każdy kęs należałoby rzuć wolno, po to by ułatwić pracę wątrobie i żołądkowi. Trzeba unikać napojów gazowanych, pikantnych potraw i tłustych zwłaszcza smażonych dań.
Choć pewnych zwyczajów żywieniowych trudno się oduczyć należy pamiętać o zbilansowanej diecie, odpowiednio dobranej do potrzeb organizmu, bogatej w witaminy i mikroelementy. Dostarczanie witamin (zwłaszcza z grupy B) i mikroelementów pozwala chronić narządy przed rozmaitymi schorzeniami i poprawić odporność organizmu. Osoby z chorobami wątroby obowiązuje całkowity zakaz picia alkoholu. Należy również ograniczyć spożywanie soli a zastąpić ją ziołami o działaniu stymulującym układ trawienny, np. imbirem, kozłkiem lekarskim, majerankiem i miętą.
Wątrobie służą wyciągi z ziół o działaniu hepatoprotekcyjnym (ochraniającym komórki wątroby) np. wyciągi z nasion ostropestu plamistego (Silybum marianum) i ziela karczochów (Cynara scolymus) np. preparat Hepason Complex – w aptekach jest dostępnych wiele preparatów. Preparaty ziołowe – wyciągi z ostropestu i karczocha, mogą być stosowane długo, nie doprowadzając do poważniejszych uszkodzeń miąższu wątroby, dobrze hamują procesy chorobowe w komórce wątrobowej.
Innego rodzaju preparaty stosowane w chorobach wątroby to np. asparaginian ornityny (w Polsce np. Hepatil) przyspieszający wątrobowe procesy odtruwania i regenerujący hepatocyty, czy też fosfolipidy ułatwiające odbudowę błon uszkodzonych komórek wątrobowych (w Polsce np. Esseliv lub Essentiale forte).
Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o omawianych problemach. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.