Kandydoza pochwy (inaczej zwana drożdżycą lub drożdżakowym zapaleniem sromu i pochwy; potocznie grzybica pochwy) jest obok infekcji bakteryjnych najczęstszą przyczyną infekcji dróg moczowo-płciowych u kobiet. Objawy są uciążliwe i często nawracają, co jest przyczyną dużego dyskomfortu. Z uwagi na dużą częstość występowania problemu zostanie on omówiony w tym numerze, opisane zostaną sposoby leczenia i zapobiegania temu schorzeniu.
Kandydoza pochwy wywoływana jest najczęściej przez drożdżaki z gatunku Candida albicans, które stają się dominujące w mikroflorze pochwy. Jednak mogą to być także innego rodzaju Candida. Do zakażenia grzybiczego dochodzi najczęściej nie w wyniku zarażenia się, ale na drodze endogennej – przez grzyby już bytujące w organizmie (np. w jelicie lub pochwie), które przerywają bariery obronne organizmu i wywołują infekcję. Drożdżaki są zwykle obecne w jamie ustnej i narządach płciowych wraz z nieszkodliwymi bakteriami, które kontrolują ich rozmnażanie się. Gdy równowaga zostaje zachwiana, dochodzi do rozwoju drożdżycy.
Barierę ochronną przed wszelkiego rodzaju infekcjami, w tym grzybiczymi, stanowi odpowiednia mikroflora bakteryjna pochwy. Za utrzymanie prawidłowego stanu zdrowia pochwy odpowiedzialne są przede wszystkim bakterie ją zasiedlające. Dominującą rolę odgrywają tu bakterie z rodzaju Lactobacillus (pałeczki kwasu mlekowego). Wpływ na prawidłowy rozwój mikroflory pochwy i odpowiedni poziom pałeczek kwasu mlekowego ma bardzo wiele czynników: począwszy od stężenia hormonów (głównie estrogenów), poprzez odpowiednio kwaśne pH pochwy (3,8–4,2), temperaturę (od 36°C do 37,5°C), skończywszy na dniu cyklu miesiączkowego, wieku kobiety, aktywności seksualnej, sposobie higieny intymnej oraz chorobach i przyjmowanych lekach (zwłaszcza antybiotykach). Należy dodać, że we florze pochwy wielu zdrowych kobiet można znaleźć drożdżaki Candida, które nie wywołują dolegliwości.
Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia drożdżycy pochwy są niewłaściwe praktyki higieniczne (np. używanie wspólnych ręczników, korzystanie z publicznych toalet, noszenie obcisłych majtek ze sztucznych materiałów zatrzymujących wilgoć, a także nadmierna higiena – np. irygacje pochwy). Dodatkowo na zakażenie narażone są także kobiety w ciąży (zaburzona jest wówczas gospodarka hormonalna, a więc także i ekosystem pochwy), kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną, chorujące na cukrzycę, poddane antybiotykoterapii lub terapii hormonalnej, leczone immunosupresyjnie, a także chore na AIDS. Podatne na kandydozę pochwy są kobiety osłabione np. po chorobie, w stanach przemęczenia i stresu, w bezsenności.
Najczęstszym objawem drożdżycy pochwy jest świąd, pieczenie i podrażnienie okolicy pochwy oraz sromu (także pieczenie przy oddawaniu moczu) oraz charakterystyczne upławy: najczęściej białawe, o konsystencji twarożku (grudki, upławy serowate) lub żółtawe. Infekcja grzybicza może także przebiegać bezobjawowo lub ujawniać się jedynie w postaci bólu lub pieczenia podczas stosunku lub po nim (dyspareunia).
By potwierdzić, że mamy do czynienia z drożdżycą, należy wykonać posiew (wraz z hodowlą), który wykaże obecność drożdżaków lub grzybni, ponieważ wiele innych chorób może dawać podobne objawy.
Gdy pojawią się opisane dolegliwości należy udać się do lekarza ginekologa. Po przeprowadzonym badaniu określi on czy na pewno jest to infekcja grzybicza, czy też np. bakteryjna (leczenie wówczas różni się). W przypadku kandydozy pochwy zazwyczaj stosuje się leczenie miejscowe, czyli dopochwowe lekami przeciwgrzybiczymi (np. natamycyna lub clotrimazol w globulkach dopochwowych), a w cięższych przypadkach lub przy nawracających infekcjach, stosuje się także leki doustne (np. flukonazol w kapsułkach doustnych).
Niezależnie od przyjmowanych leków należy uzupełnić braki bakterii Lactobacillus, odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowej mikroflory pochwy – np. przyjmując preparaty probiotyczne z odpowiednimi szczepami bakterii Lactobacillus w celu kolonizacji nabłonka pochwy i stworzenia bariery ochronnej. Preparaty te można przyjmować miejscowo (dopochwowo, w Polsce np. Lactovaginal)) lub doustnie (wówczas chroniony jest również przewód pokarmowy – w Polsce np. Lakcid, Lacidofil, Trilac). Ginekolodzy zalecają też leki regenerujące nabłonek pochwy, (w Polsce np. Cicatridina). O leczeniu decyduje lekarz.
Pacjentkom cierpiącym z powodu częstych nawrotów choroby zaleca się noszenie przewiewnej bawełnianej bielizny, zrezygnowanie ze stosowania tamponów w trakcie miesiączki, stosowanie płynów do higieny intymnej o neutralnym pH lub zawierających kwas mlekowy, unikanie basenów, sauny oraz właściwe odżywianie się.
Zła dieta, sprzyjająca zachorowaniom, to dieta bogata w cukry proste (słodycze), wysokosłodzone produkty spożywcze (np. cola), bogata w mięso i mleko zawierające antybiotyki oraz hormony sterydowe, niskie spożycie warzyw, spożywanie żywności typu „fast foods” (hamburgery, hot dogi, pizza), nadużywanie używek: kawy, alkoholu czy też nikotyny.
W trakcie trwania leczenia nie należy podejmować stosunków seksualnych, natomiast w zapobieganiu chorobie, przy skłonnościach do nawrotów stosować można podczas stosunku żele nawilżające kupione w aptece, by uchronić pochwę przed mikrourazami.
Drożdżaki Candida, poza kandydozą pochwy powodować mogą również inne dolegliwości zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, a także u dzieci i niemowląt. Czynniki predysponujące do rozwinięcia się objawów chorobowych to również (jak w przypadku kandydozy pochwy) obniżenie odporności, choroby przewlekłe, AIDS, antybiotykoterapia, przemęczenie i stres, cukrzyca czy też leczenie immunosupresyjne.
Candida albicans bytuje w jamie ustnej, gdzie również przy zachwianiu naturalnej równowagi spowodować może wystąpienie objawów chorobowych. U niemowląt mówi się wtedy o pleśniawkach – pojawiają się białe plamy na wewnętrznej stronie policzków lub na języku. Leczenie polega na pędzlowaniu jamy ustnej nystatyną oraz stosowaniu probiotyków zawierających przyjazne bakterie (probiotyczne preparaty dostępne w Polsce to np. Lakcid, Lacidofil, Trilac). U dorosłych w drożdżakowym zapaleniu jamy ustnej występować mogą suchość w ustach i gardle, metaliczny smak w ustach, biały nalot na języku oraz nieprzyjemny zapach z ust.
Przy zajęciu przewodu pokarmowego występują zaparcia lub biegunki, bóle brzucha, zapalenia jelita grubego, alergie pokarmowe, nadwrażliwość i nietolerancja mleka lub glutenu. Stosować należy doustne leki przeciwgrzybicze (np. flukonazol) oraz probiotyki.
Przy infekcji skóry powodowanej przez drożdżaki Candida objawami mogą być sucha i łuszcząca się skóra oraz wypryski skórne. U mężczyzn objawy mogą dotyczyć członka, zwłaszcza żołędzi – zaczerwienienie, obrzmienie, ból przy stosunku. W leczeniu stosowane są miejscowo leki przeciwgrzybicze w postaci kremów i maści (np. natamycyna, klotrimazol), leki doustne (np. flukonazol) oraz probiotyki. O leczeniu w każdym przypadku decyduje lekarz, należy ściśle stosować się do wskazań lekarskich.
Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o problemie, jakim jest kandydoza pochwy. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarza dentysty. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.