Witaminy są to niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu związki organiczne, biorące udział w przemianach biochemicznych. Nie stanowią one jednorodnej grupy i mają różny skład chemiczny. Ich obecność warunkuje prawidłowe działanie enzymów, czyli białek katalizujących procesy przemiany materii. Organizm ludzki potrzebuje bardzo małych ilości witamin. Jednak sam nie jest zdolny do ich syntezy (wytwarzania), musi je otrzymywać wraz z pożywieniem. Istnieją także tzw. prowitaminy, które po spożyciu mogą być przez organizm człowieka przetwarzane na witaminy.
Wspólną cechą witamin jest niewielki ciężar cząsteczkowy, ułatwiający im działanie. Pełnią one bardzo ważną rolę we wszystkich złożonych reakcjach chemicznych zachodzących w organizmie człowieka. Są to reakcje analizy chemicznej (rozkład związków dostarczanych z pożywieniem na prostsze elementy), jak również syntezy (łączenia związków chemicznych w bardziej skomplikowane, potrzebne organizmowi np. hormony).
Witaminy nie są źródłami budulca ani energii. Są to jednak czynniki absolutnie niezbędne do tego, aby proces przemiany materii mógł przebiegać normalnie.
W komórkach organizmu człowieka zachodzą skomplikowane procesy chemiczne, odbywa się produkcja energii (spalanie komórkowe) i materiału budulcowego (białka). Rolę „chemików” przeprowadzających i umożliwiających zachodzenie tych skomplikowanych procesów pełnią enzymy (specjalne białka, które występują u wszystkich żywych organizmów i są niezbędne do przebiegu istotnych do życia reakcji chemicznych). Do prawidłowego działania enzymów niezbędne są witaminy. Witaminy występują w roli tak zwanych koenzymów, czyli substancji pomagających enzymom. Jako koenzymy są przenośnikami elektronów, atomów lub grup chemicznych podczas reakcji biochemicznych, które właśnie polegają na wymianie tych elementów.
Wspomniane wyżej zachodzące w organizmie procesy syntezy, czyli tworzenia nowych związków chemicznych (białka do budowy komórek, tworzenie hormonów, przeciwciał, krwinek, budowa materiału genetycznego itd.), a także analizy, czyli rozpadu (trawienie pokarmów, spalanie wewnątrzkomórkowych materiałów energetycznych) nie mogłyby zachodzić gdyby nie obecność witamin – dlatego są one tak niezbędne.
Witaminy dzielą się na dwie kategorie: rozpuszczalne w tłuszczach (należą do nich witaminy A, D, E i K) i rozpuszczalne w wodzie (witamina C i witaminy z grupy B, czyli B1, B2, B6, B12 oraz niacyna, kwas foliowy, kwas pantotenowy i biotyna).
Ten pierwszy rodzaj witamin występuje w tłuszczach i olejach zawartych w pożywieniu. Tłuszcze są konieczne do tego, aby organizm mógł je przyswoić. Do tej grupy można także zaliczyć beta-karoten, czyli prowitaminę A. Aby witaminy te zostały przyswojone należy spożywać produkty bogate w te witaminy podczas jedzenia potraw zawierających tłuszcz, a także w postaci sałatek mających w składzie olej roślinny. Ułatwi on wchłonięcie tych witamin.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie znajdują się w wodnistej części żywności. Do ich przyswajania nie potrzeba tłuszczów. Należy uważać, aby zbyt długo nie gotować potraw (rozpad witamin) oraz używać jak najświeższych produktów, ponieważ zwiędnięte warzywa i owoce tracą dużą część witamin. Bardzo ważne jest przechowywanie roślin w niskiej temperaturze, a także staranne przygotowywanie potraw, by zapobiec stratom witamin.
Witaminy wpływają na wiele różnorodnych procesów zachodzących w organizmie. Każda z witamin warunkuje prawidłowość zachodzenia różnych reakcji, których efektem jest prawidłowa budowa struktur organizmu (kości, nabłonki, krwinki, hormony itd.). Poniżej przedstawiono skrótowo charakterystykę roli poszczególnych witamin.
Witamina A - Witamina A warunkuje prawidłowy wzrost oraz budowę mocnych kości i zębów u dzieci. Jest konieczna do prawidłowego widzenia. Pomaga utrzymać w zdrowiu skórę oraz błony śluzowe jamy ustnej, nosa, gardła, płuc, dróg moczowych i przewodu pokarmowego.
Witamina B1 (tiamina) - Tiamina warunkuje prawidłowe wykorzystanie węglowodanów (cukrów). Wpływa na zdrowie układu nerwowego, mięśni i prawidłową czynność serca.
Witamina B2 (ryboflawina) - Ryboflawina bierze udział w wykorzystaniu przez organizm węglowodanów, tłuszczów i białek oraz w produkcji energii w komórkach zużywających tlen.
Witamina PP (niacyna) - Niacyna odgrywa rolę w wytwarzaniu energii z glukozy oraz w otrzymywaniu tłuszczów. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i trawiennego oraz do wytwarzania hormonów płciowych.
Kwas pantotenowy - Kwas pantotenowy jest niezbędny do produkcji energii z węglowodanów i tłuszczów, a także do produkcji tłuszczów i hormonów kortykosteroidowych oraz do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, gruczołów nadnerczy i do normalnego wzrostu i rozwoju organizmu.
Witamina B6 (pirydoksyna) - Pirydoksyna wpływa na prawidłowe wykorzystanie białek, węglowodanów i tłuszczów z pożywienia, na uwalnianie węglowodanów magazynowanych w wątrobie i mięśniach na potrzeby produkcji energii oraz wytwarzanie niacyny. Bierze udział w powstawaniu czerwonych krwinek (erytrocytów) i przeciwciał (odporność), wpływa na zdrową skórę i prawidłowe trawienie. Jest ważna dla prawidłowego działania układu nerwowego i wielu hormonów.
Witamina B12 (kobalamina) - Witamina B12 bierze udział w wytwarzaniu materiału genetycznego komórek, przez to wpływa na wzrost i rozwój organizmu. Szczególnie uzależniona od tej witaminy jest synteza czerwonych krwinek (erytrocytów) w szpiku kostnym. Bierze ona również udział w wykorzystaniu kwasu foliowego i węglowodanów dostarczanych z dietą i jest konieczna do utrzymania zdrowego układu nerwowego.
Biotyna - Biotyna jest niezbędna do rozkładu kwasów tłuszczowych i węglowodanów pobieranych z diety w celu przemiany ich w energię, do wytwarzania tłuszczów oraz wydalania produktów rozpadu białek.
Kwas foliowy - Kwas foliowy jest niezbędny w syntezie kwasów nukleinowych - materiału genetycznego komórek - i dlatego jest niezbędny do procesu wzrostu i rozmnażania. Jego obecność jest konieczna do powstawania w szpiku czerwonych krwinek, a także do rozwoju i prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Jego suplementacja jest zalecana szczególnie w I trymestrze ciąży.
Witamina C (kwas askorbinowy) - Witamina C wpływa na wzrost i utrzymanie zdrowych kości, zębów, dziąseł, więzadeł i naczyń krwionośnych, dzięki czemu jest ważnym składnikiem wszystkich narządów ciała. Bierze także udział w syntezie niektórych przekaźników nerwowych i hormonów nadnerczy. Jest potrzebna do prawidłowego wykorzystania kwasu foliowego i przyswajania żelaza. Witamina C uczestniczy również w odpowiedzi immunologicznej organizmu na infekcje oraz przyspiesza gojenie ran. Witamina C jest witaminą tylko dla człowieka i niektórych innych gatunków zwierząt, podczas gdy inne organizmy roślinne i zwierzęce są zdolne do jej wytwarzania.
Witamina D - Witamina D jest odpowiedzialna za utrzymywanie równowagi wapnia i fosforu w organizmie. Wspomaga przyswajanie wapnia z przewodu pokarmowego i jest niezbędna dla powstania mocnych kości i zębów.
Witamina E - Witamina E jest niezbędna dla prawidłowej budowy komórek, osłabienia skutków procesu ich starzenia oraz dla utrzymania aktywności niektórych enzymów. Witamina E chroni płuca i inne tkanki (w tym czerwone krwinki) przed uszkodzeniem przez potencjalnie rakotwórcze wolne rodniki tlenowe. Wpływa również na wytwarzanie czerwonych krwinek i bierze udział w produkcji energii w sercu i mięśniach.
Witamina K - Witamina K jest niezbędna do wytwarzania w wątrobie związków, które przyczyniają się do prawidłowego krzepnięcia krwi (czynniki krzepnięcia krwi).
Prowitamina beta-karoten - Organizm człowieka nie potrafi sam syntetyzować witamin, dlatego też musi je otrzymywać z pokarmem z zewnątrz. Jednak nie zawsze są one dostarczone w postaci gotowej. Niekiedy organizm pobiera prowitaminy, czyli substancje zawarte w żywności, które mogą być przetworzone w witaminę. Taką prowitaminą jest na przykład beta-karoten, przekształcany w witaminę A w jelitach. Beta-karoten działa równolegle z witaminą A jako utleniacz, wiążąc wolne rodniki mające szkodliwy wpływ na organizm.
Witaminy, źródła witamin i problemy zdrowotne w razie niedoborów witaminowych.
Witamina A (retinol). - Objawami niedoboru witaminy A w organizmie są: kruche, wolno rosnące paznokcie, suche i łamliwe włosy, suchość skóry, wysypka skórna, brak apetytu, częste infekcje, kurza ślepota oraz złe widzenie, zahamowanie wzrostu. Produktami bogatymi w witaminę A są: ryby morskie, tran, wątroba wołowa, wątroba wieprzowa, węgorz, żółtko jaj, masło, oleje roślinne, szpinak, morele, sałata, dynia, groszek zielony, szczaw oraz marchew.
Witamina D (kalcyferol). - Objawami niedoboru witaminy D w organizmie są u niemowląt - krzywica dziecięca, u dzieci starszych i młodzieży - krzywica późna, u starszych: zaburzenia struktury kości - osteomalacja i zrzeszotnienie kości. Produktami bogatymi w witaminę D są: ryby morskie, tran, węgorz, śledź, szprot, makrela, łosoś, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, wątroba wołowa, wątroba barania, żółtko jaja, świeże jaja, masło, masło roślinne, sery żółte. Witamina D wytwarzana jest w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego, dlatego jej niedobory dotyczą osób mało przebywających w słonecznych miejscach.
Witamina E (tokoferol). - Gdy w organizmie brakuje witaminy E mogą pojawić się takie problemy jak osłabienie mięśni szkieletowych, rogowacenie i wczesne starzenie się skóry oraz gorsze gojenie się ran, zaburzenia neurologiczne, osłabienie zdolności koncentracji, stany rozdrażnienia, pogorszenie wzroku, zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych. By uzupełnić jej niedobory należy spożywać produkty takie jak: soja, kiełki zbóż, oleje roślinne - słonecznikowy i sojowy, jaja świeże całe, żółtko jaja, kasze - jęczmienna i gryczana, zboża, orzechy, szparagi, tran, masło, masło roślinne, kapusta czerwona i włoska, groszek zielony, brukselka, fasola biała, groch i płatki owsiane.
Witamina K. - Objawy niedoboru to: wydłużony czas krzepnięcia krwi (krwotoki z nosa, z układu pokarmowego), skaza krwotoczna noworodków - głównie krwotoki z przewodu pokarmowego. Produktami bogatymi w witaminę K są: szpinak, kapusta, kalarepa, marchew, pomidory, groch, truskawki, ziemniaki, sery żółte, żółtka jaj kurzych oraz wątroba. Jogurt i kefir to idealne potrawy między posiłkami, pobudzające wytwarzanie witaminy K przez bakterie jelitowe.
Witamina B1 (tiamina). - Objawami niedoboru tej witaminy są porażenie nerwów i atrofia mięśni kończyn (choroba beri beri), zaburzenia czynności centralnego układu nerwowego (oczopląs, zaburzenia pamięci, koncentracji, zakłócenia równowagi emocjonalnej), niewydolność krążenia (przyspieszona akcja serca, powiększenie wymiarów serca, obrzęki kończyn górnych i dolnych), zakłócenia w procesie trawienia (utrata łaknienia, nudności, wymioty, biegunki). By uzupełnić jej niedobory należy spożywać produkty takie jak: niełuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, mięso wieprzowe, wątroba wieprzowa i cielęca, jaja, drożdże, orzechy, groch, fasola i pieczywo pełnoziarniste.
Witamina B2 (ryboflawina). - Problemami zdrowotnymi wynikającymi z niedoboru tej witaminy są opóźnianie wzrostu oraz uszkodzenie gałek ocznych i rogówki, nadwrażliwość na światło, uczucie piasku w oczach i pod powiekami, piekące, zaczerwienione oczy, zmiany w obrębie jamy ustnej, pęknięcia i owrzodzenia w kącikach ust, zapalenie śluzówki jamy ustnej i nosa, popękane wargi, łuszczące się okolice nosa i ust, czoło i uszy, wypadanie włosów, brak koncentracji, zawroty głowy oraz bezsenność. Produkty bogate w witaminę B2 to: drożdże, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, mleko, płatki owsiane, całe ziarno pszenicy, szpinak, mięso wieprzowe, jaja, marchew, chleb biały, ser żółty i makrela.
Witamina B5 (kwas pantotenowy). - Gdy w organizmie brakuje tej witaminy pojawiają się takie problemy zdrowotne jak zespół piekących stóp, zmęczenie, osłabienie, bóle głowy i brzucha, mdłości i wymioty, zmniejszenie odporności immunologicznej, zmiany w skórze i zaburzenia pigmentacji włosów. By uzupełnić niedobory witaminy należy spożywać produkty bogate w nią, takie jak: wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, jaja, niełuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, pełnoziarnisty chleb, mięso wieprzowe, mięso wołowe, chleb biały, mleko, ziemniaki, szpinak, marchew oraz kapusta.
Witamina B6 (pirydoksyna). - Objawami niedoboru witaminy B6 w organizmie są stany zapalne skóry, łojotokowe zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon śluzowych jamy ustnej (podobnie jak w przypadku braku witaminy B2 i PP), apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady drgawek, podatność na infekcje, niedokrwistość. Produkty bogate w witaminę B6 to drożdże, niełuskane ziarno pszenicy, mięso wołowe, mięso wieprzowe, chleb biały, kapusta, płatki owsiane, mleko, marchew, ziemniaki i ryby.
Witamina B12 (kobalamina). - Problemami zdrowotnymi wynikającymi z niedoboru tej witaminy są zaburzenia powstawania ciałek krwi, niedokrwistość magaloblastyczna, zaburzenia w układzie nerwowym zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka, zmęczenie, utrzymujące się stany rozdrażnienia, depresja, drętwienie rąk i nóg, trudności w chodzeniu, jąkanie się, stany zapalne ust oraz niemiły zapach ciała. Produkty bogate w B12 to: wątroba wołowa, wątroba wieprzowa, nerki wołowe, nerki wieprzowe, śledź, makrela, łosoś, pstrąg, mózg wieprzowy, ozór wołowy, flądra, dorsz, mózg cielęcy, wołowina, baranina, cielęcina, żółtko jaja kurzego oraz sery żółte.
Witamina PP (niacyna, kwas nikotynowy) - Gdy w organizmie brakuje tej witaminy pojawiają się zaburzenia w metabolizmie cukrów, procesu oddychania komórkowego, dysfunkcje układu trawiennego (biegunki, spadek masy ciała, osłabienie), bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy, zapalenie nerwów, zaburzenia pamięci i stany rozstroju nerwowego, szorstkość i zaczerwienienie skóry tzw. rumień lombardzki (Pelagra). By uzupełnić niedobory witamin należy spożywać produkty bogate w witaminę: wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, mięso wołowe, mięso wieprzowe, niełuskane ziarno pszenicy, pełnoziarnisty chleb, marchew, chleb biały, groszek szpinak, jabłka, kapusta, pomarańcze i makrela.
Witamina C (kwas askorbinowy). - Problemami zdrowotnymi wynikającymi z niedoboru tej witaminy są zaburzenia w tworzeniu kolagenu (zwiększona łamliwość kości), wolniejsze gojenie się ran, zaburzenia w przemianie kwasów tłuszczowych, osłabienie naczyń włosowatych i możliwości powstawania mikrowylewów w różnych narządach, zmniejszenie odporności na infekcje, bóle mięśniowe, zmęczenie, apatia i brak apetytu, występowanie szkorbutu objawiającego się obrzękami i krwawieniem z dziąseł oraz wypadaniem zębów. Produkty bogate w witaminę C to: porzeczka czarna, porzeczka czerwona, agrest, grejpfrut, cytryna, pomarańcze, malina, truskawka, rabarbar, bób, kapusta, kalafior, szczypior, pory cebula, groszek zielony, ziemniaki, pomidory, rzepa, kapusta czerwona, kapusta włoska, chrzan, rzodkiewka, brukselka oraz brokuły.
Kwas foliowy - Gdy w organizmie brakuje kwasu foliowego mogą wystąpić: powstawanie ciężkich zaburzeń rozwojowych u płodu (wady cewy nerwowej – stąd kobiety powinny przyjmować kwas foliowy w pierwszym trymestrze ciąży), niedokrwistość megaloblastyczna, spowolnienie syntezy DNA i podziału komórek, osłabienie wchłaniania substancji pokarmowych z przewodu pokarmowego, nadpobudliwość i trudności w zasypianiu. Produkty bogate w kwas foliowy to wątroba wołowa, szpinak, dynia, kapusta, mleko, jaja, wołowina, groszek zielony, marchew, pełnoziarnisty chleb, kasza jęczmienna i drożdże.
Witamina H (biotyna). - Objawami niedoboru witaminy H w organizmie są łuszczycowe zmiany skóry na dłoniach, nogach i ramionach, wysuszenie i przebarwienia skóry oraz błon śluzowych, podwyższenie poziomu cholesterolu i barwników żółciowych we krwi, bóle mięśniowe, osłabienie i apatia. Produkty bogate w witaminę H to ziarno pszenicy, jaja, mleko, kurczak, śledź, wieprzowina, wołowina, banany, winogrona, pomarańcze, kalafior, groch, szpinak, cebula, sałata, marchew, kapusta, drożdże i grzyby.
Wymienione wyżej problemy zdrowotne występować mogą jednak również z innych przyczyn, z powodu różnych chorób. W razie pojawienia się niepokojących objawów należy skontaktować się z lekarzem.
Jedząc każdego dnia różne produkty spożywcze, zwłaszcza włączając do diety owoce i warzywa oraz ziarna i produkty zbożowe, zdrowa osoba w każdym wieku może otrzymać dostateczną ilość witamin i składników mineralnych, pochodzących wyłącznie z diety. Są jednak stany chorobowe, kiedy istnieje potrzeba spożywania dodatkowo witamin w postaci farmaceutyku.
Witaminy i składniki mineralne zawarte w preparatach farmaceutycznych powinny stanowić jedynie uzupełnienie składników przyjmowanych z dietą i nie mogą być traktowane jako jedyne źródło składników odżywczych. Witaminy i składniki mineralne nie mogą zastąpić urozmaiconego pożywienia. Te szczególne sytuacje, kiedy lekarz może zalecić przyjmowanie farmaceutycznych środków witaminowych to:
Witaminy w postaci pigułki możemy uzyskać drogą naturalną lub syntetyczną. Witaminy naturalne pochodzą z naturalnych produktów, z których po odpowiednim procesie wyodrębnia się witaminę i koncentruje ją np. w tabletce. I tak witaminę E można pozyskać z oleju z soi, z fasoli, kukurydzy czy kiełków pszenicy. Witaminy syntetyczne uzyskuje się w wyniku przeprowadzanych reakcji chemicznych, które mają na celu wytworzenie produktu o tej samej budowie, co naturalna witamina i takim samym działaniu.
Niekiedy witaminy naturalne i syntetyczne pomimo podobnej nazwy różnią się nieznacznie pomiędzy sobą. Syntetyczna witamina C to czysty kwas askorbinowy, natomiast naturalny ekstrakt z głogu zawiera nie tylko witaminę C, ale i inne naturalne substancje, np. flawonoidy. Preparaty naturalne zawierają więcej substancji wspomagających i są lepiej wchłaniane niż syntetyczne odpowiedniki.
Nie należy popadać w przesadę i spożywać większych niż zalecane dawek preparatów witaminowych. Pacjenci uważają często, że przyjmowanie witamin nie powoduje skutków ubocznych. Ma to miejsce rzadko, warto wiedzieć jednak, że nadmierne spożywanie tych związków w postaci tabletek może spowodować potencjalnie poważne zaburzenia w organizmie. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie (witaminy z grupy B i witamina C) jest wydalany z organizmu. Jednak witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) mają tendencję do gromadzenia się w organizmie, gdy osiągną odpowiednio wysoki poziom mogą być toksyczne.
Dla przykładu nadmiar witaminy A może spowodować ból głowy, nudności, biegunkę, suchość i świąd skóry, wypadanie włosów i utratę apetytu. Ponadto wystąpić mogą zmęczenie i nieregularne miesiączkowanie. Beta-karoten (prowitamina A) w wysokich dawkach może spowodować żółtawo-pomarańczowe zabarwienie skóry. Zbyt duże dawki witaminy A w ciąży mogą być przyczyną wad wrodzonych. By doszło do tych nieprawidłowości trzeba by spożywać regularnie i dosyć długo, co najmniej dziesięciokrotną zalecana dawkę witaminy – to rzadka sytuacja, jednak należy zachować ostrożność.
Nadmiar witaminy D może prowadzić do nienormalnego odkładania wapnia w tkankach miękkich, ścianach naczyń krwionośnych i nerkach a także do opóźnienia wzrostu u dzieci. Nadmiar wapnia może zmniejszyć przyswajanie magnezu i cynku oraz spowodować zaparcie i nudności, zwiększa ryzyko zaburzeń rytmu serca, odkładania wapnia w nerkach – później do powstawania kamieni nerkowych i nawet uszkodzenia nerek. Dlatego porada lekarska jest wskazana przed przyjmowaniem farmaceutycznych preparatów witaminy D i wapnia.
Przedawkowanie witaminy C u osób szczególnie wrażliwych może prowadzić do krystalizacji szczawianów i moczanów w nerkach. Bardzo duże dawki mogą wywoływać zaburzenia w przewodzie pokarmowym.
Częściej jednak niż nadmiar stwierdza się niedobory (głównie witaminy C, kwasu foliowego, a nawet witamin B6 i B12). Na ogół znaczne braki występują w populacji ludzi w podeszłym wieku. Troszcząc się o zdrowie własne i rodziny, należy z umiarem i rozsądkiem wzbogacać dietę preparatami witaminowymi - szczególnie w okresie zimowym i wczesnowiosennym. Ostrożnie powinny postępować kobiety w ciąży, u których zazwyczaj zdarzają się niedobory połączone: kwasu foliowego, witaminy B12, C i żelaza.
Najwłaściwszym postępowaniem będzie zasięgniecie porady lekarza, który oceni czy istnieje potrzeba suplementacji witamin, a jeśli tak, przez jaki okres czasu oraz których witamin?
Kazimierz Funk to polski biochemik, twórca nauki o witaminach. W 1900 ukończył gimnazjum w Warszawie, po czym wyjechał do Szwajcarii. Studiował tam biologię i chemię. W następnych latach pracował w Instytucie Pasteura w Paryżu, na Uniwersytecie Berlińskim i w Wielkiej Brytanii (prowadził badania nad przyczyna nieznanej wcześniej choroby beri-beri). Odkrył i wyodrębnił z otrębów ryżowych pierwszą witaminę B1. Jego badania pozwoliły wykryć obecność tej witaminy w rozmaitych pokarmach.
Kazimierz Funk jest autorem terminu „witamina”, który wprowadził w 1912 roku. Zajmował się leczeniem chorych na awitaminozy. Przewidywał, że brak witamin może powodować inne choroby jak np. krzywicę, szkorbut. W czasie I wojny światowej przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził badania nad wykorzystaniem witamin do celów leczniczych. W 1923 wrócił do Polski. W latach 1923-1927 był dyrektorem Państwowego Instytutu Higieny, pracował w Warszawie m.in. nad wyizolowaniem hormonu - insuliny. Badał wpływ witaminy B1 na przemianę węglowodanową i zajmował się badaniem kwasu nikotynowego. W 1927 wyjechał do Paryża, gdzie prowadził badania nad hormonami. W 1939, po wybuchu II wojny światowej, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostał do końca życia.
Oczywiście pamiętać należy, że artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o problemie. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.